ΕΝΘΕΤΟ Νο 150 της Σοσιαλιστικής
Προοπτικής Οκτωβρίου 2013
Σε μια
εποχή που ο πλανήτης βιώνει τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση των τελευταίων 80
χρόνων, που ο καπιταλισμός επιστρέφει σε μεσαιωνικές μεθόδους εκμετάλλευσης των
εργαζομένων, σε μια εποχή που μιλάμε πάλι για πείνα μέσα στην «ανεπτυγμένη»
Ευρώπη, που μιλάμε πάλι για φασιστική απειλή, η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ο
φωτεινός φάρος για όλη την εκμεταλλευόμενη ανθρωπότητα· ο φάρος που δείχνει πώς
μπορεί η εργατική τάξη να πάρει τις τύχες της στα χέρια της και να ανοίξει τον
δρόμο για την κοινωνική απελευθέρωση· ο φάρος που δείχνει πώς, με όπλο τις
ιδέες και τη στρατηγική του επαναστατικού μαρξισμού και με την κατάλληλη ηγεσία,
η εργατική τάξη μπορεί να νικά! Επ’ αφορμή των 96 χρόνων από εκείνη την «έφοδο
στους ουρανούς», δημοσιεύουμε μερικά αποσπάσματα από το υπέροχο έργο «Δέκα
μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» του Αμερικανού κομμουνιστή και αυτόπτη μάρτυρα
της Οκτωβριανής Επανάστασης Τζον Ριντ. .
***
Πέμπτη, 8 του Νοέμβρη (26 του Οχτώβρη). Το
πρωί βρήκε την πόλη σε μια παράφορη έξαψη. Ένας ολόκληρος λαός ξεσηκωνόταν μέσα
σε μπουμπουνητά θύελλας. Επιφανειακά όλα ήταν ήρεμα. Εκατοντάδες χιλιάδες
άνθρωποι έπεφταν να κοιμηθούν τη συνηθισμένη ώρα, ξυπνούσαν νωρίς και πήγαιναν
στη δουλειά. Στην Πετρούπολη κινούνταν τα τραμ, τα μαγαζιά και τα εστιατόρια
ήταν ανοιχτά, τα θέατρα εργάζονταν, οι εκθέσεις ζωγραφικής τραβούσαν κόσμο... Η
πολύπλοκη ρουτίνα της καθημερινής ζωής, που δε διαταράχτηκε ούτε στις συνθήκες
του πολέμου, συνέχιζε τον κανονικό της δρόμο. Τίποτα δεν είναι ίσως πιο
εκπληκτικό από τη ζωντάνια του κοινωνικού οργανισμού, που συνεχίζει τη δουλειά
του, τρέφεται, ντύνεται, διασκεδάζει, ακόμα και στον καιρό των μεγάλων
δυστυχιών...
Στην πόλη κυκλοφορούσαν πολλές φήμες για τον
Κερένσκυ1. Έλεγαν πως έφτασε στο μέτωπο και οδηγεί ενάντια στην
πρωτεύουσα πολυάριθμο στρατό. Η Θέληση
του Λαού δημοσίευε μια διαταγή του, που την έβγαλε στο Πσκοφ:
«Το τωρινό κίνημα, που προκλήθηκε από τον
παραλογισμό των μπολσεβίκων, οδηγεί το κράτος μας στο χείλος της καταστροφής
και γι’ αυτό επιβάλλεται σ’ όλους μας να εντείνουμε τη θέληση, το θάρρος και να
κάνουμε το χρέος μας για να βγει η πατρίδα μας από τη σκληρή δοκιμασία που
περνά.
Από δω και μπρος και μέχρι να ανακοινωθεί η
καινούργια σύνθεση της προσωρινής κυβέρνησης, αν γίνει κάτι τέτοιο, ο καθένας
πρέπει να παραμείνει στη θέση του και να κάνει το καθήκον του απέναντι στη
δύστυχη πατρίδα. Ας μην ξεχνάμε ότι και η πιο ελάχιστη διατάραξη της σημερινής
οργάνωσης του στρατού μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες καταστροφές, αφήνοντας
ακάλυπτο το μέτωπο σε ένα καινούργιο χτύπημα του αντιπάλου. Γι’ αυτό, είναι
ανάγκη να διαφυλαχθεί, με κάθε θυσία, η μαχητικότητα του στρατού, να τηρηθεί η
πειθαρχία, να προφυλαχθεί ο στρατός από νέους κλονισμούς και να μη διασαλευτεί
η αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στους διοικητές και τους διοικούμενους. Διατάζω
όλους τους διοικητές και τους κομισάριους, στο όνομα της σωτηρίας της πατρίδας,
να κρατήσουν τις θέσεις τους, όπως κι εγώ κρατώ το πόστο μου του Ανώτατου
Διοικητή, ωσότου εκδηλωθεί η θέληση της προσωρινής κυβέρνησης της
δημοκρατίας...».
Σαν απάντηση σ’ αυτή τη διαταγή, κολλήθηκε σ’
όλους τους τοίχους η έκκληση:
«Από
το Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ2
Οι πρώην υπουργοί Κονοβάλοφ, Κίσκιν,
Τερεσένκο, Μαλιάντοβιτς, Νικίτιν κ.ά. πιάστηκαν από τη Στρατιωτική Επαναστατική
Επιτροπή. Ο Κερένσκυ το ’σκασε. Εντέλλονται όλες οι στρατιωτικές οργανώσεις να
πάρουν μέτρα για την άμεση σύλληψη του Κερένσκυ και τη μεταγωγή του στην
Πετρούπολη. Κάθε βοήθεια προς τον Κερένσκυ θα τιμωρηθεί σαν βαρύτατο έγκλημα
ενάντια στο κράτος».
Αποκτώντας πλήρη ελευθερία δράσης, η
Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή μετέδιδε σαν τη σπίθα προς όλες τις
κατευθύνσεις διαταγές, εκκλήσεις, διατάγματα... Διατάχθηκε η μεταφορά του
Κορνίλοφ στην Πετρούπολη. Τα μέλη των αγροτικών επιτροπών, που είχαν συλληφθεί
από την προσωρινή κυβέρνηση, αφέθηκαν ελεύθερα. Καταργήθηκε η θανατική ποινή
στο μέτωπο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι διατάχθηκαν να συνεχίσουν τη δουλειά, με
απειλή αυστηρής τιμωρίας σε περίπτωση ανυπακοής. Για την τιμωρία περιπτώσεων
πογκρόμ, ταραχών και κερδοσκοπίας, καθιερώθηκε η θανατική ποινή. Σ’ όλα τα
υπουργεία διορίστηκαν προσωρινοί κομισάριοι: στο υπουργείο Εξωτερικών και
Δικαιοσύνης ο Ρίκοφ, στο υπουργείο Εργασίας ο Σλιάπνικοφ, στο υπουργείο
Οικονομικών ο Μενζίνσκι, στο υπουργείο Εμπορίου και Μεταφορών ο Ριαζάνοφ, στη
διεύθυνση του υπουργείου Ναυτικών ο ναύτης Κόρμπιρ, στο υπουργείο ΤΤΤ3
ο Σπίρο, στη διεύθυνση θεάτρων ο Μουραβιόφ, στη διεύθυνση κρατικών τυπογραφείων
ο Ντέρμπισεφ. Κομισάριος της Πετρούπολης διορίστηκε ο ανθυπολοχαγός Νεστέροφ,
κομισάριος του Βόρειου Μετώπου ο Πόζερν.
Ο στρατός κλήθηκε να εκλέξει στρατιωτικές
επαναστατικές επιτροπές. Οι σιδηροδρομικοί κλήθηκαν να κρατήσουν πειθαρχία και,
το βασικό, να μην καθυστερούν τη μεταφορά των τροφίμων στις πόλεις και στο
μέτωπο. Τους υποσχέθηκαν να επιτρέψουν τη συμμετοχή εκπροσώπων τους στο υπουργείο
Μεταφορών.
«Αδέρφια κοζάκοι!»4 έλεγε μια από
τις προκηρύξεις. «Σας οδηγούν ενάντια στην Πετρούπολη. Θέλουν να σας φέρουν σε
σύγκρουση με τους εξεγερμένους στρατιώτες και με τους εργάτες της
πρωτεύουσας...
Μην πιστεύετε ούτε μια λέξη των κοινών εχθρών
μας, των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών.
Στο συνέδριό μας αντιπροσωπεύτηκαν όλοι οι
οργανωμένοι εργάτες, οι στρατιώτες κι οι συνειδητοί αγρότες της Ρωσίας. Το
συνέδριο θέλει να δει στην οικογένειά του και τους εργαζόμενους κοζάκους.
Εχθροί μας είναι οι μαυροεκατονταρχίτες5 στρατηγοί, οι υπηρέτες των
τσιφλικάδων, οι υπηρέτες του Νικόλαου του ματοβαμμένου...6
Σας λένε ότι τα Σοβιέτ θέλουν να πάρουν τη γη
από τους κοζάκους. Αυτό είναι ψέμα. Η επανάσταση μόνον από τους κοζάκους
τσιφλικάδες θα πάρει τη γη και θα τη δώσει στο λαό.
Οργανώστε Σοβιέτ των κοζάκων βουλευτών!
Ενωθείτε με τα Σοβιέτ των εργατών, στρατιωτών και αγροτών! Δείξτε στους
μαυροεκατονταρχίτες ότι δεν θα γίνετε προδότες του λαού, ότι δεν θέλετε να
πάρετε πάνω σας το ανάθεμα όλης της επαναστατημένης Ρωσίας!...
Αδέλφια κοζάκοι! Μην εκτελείτε ούτε μια
διαταγή των εχθρών του λαού!...
Στείλτε στην Πετρούπολη αντιπροσώπους σας για
συμφωνία μαζί μας...
Οι κοζάκοι της φρουράς της Πετρούπολης, προς
τιμήν τους, δεν δικαίωσαν τις ελπίδες των εχθρών του λαού...
Αδέρφια κοζάκοι! Το Πανρωσικό συνέδριο των
Σοβιέτ σας απλώνει αδερφικά το χέρι.
Ζήτω η συμμαχία των κοζάκων με τους
στρατιώτες, εργάτες και αγρότες όλης της Ρωσίας!».
Κι από την άλλη πλευρά είχε ξεσπάσει ένας
χείμαρρος από εκκλήσεις και αφίσες, που ήταν τοιχοκολλημένες και σκορπισμένες
παντού, από εφημερίδες που διαμαρτύρονταν, καταριόνταν και προφήτευαν το χαμό!
Είχε φτάσει η ώρα της πάλης των πιεστηρίων, γιατί όλα τα υπόλοιπα όπλα
βρίσκονταν στα χέρια των Σοβιέτ.
***
Κυκλοφορούσαν εκκλήσεις του κόμματος των
εσέρων, των μενσεβίκων-αμυνιτών, της εκτελεστικής επιτροπής του Σοβιέτ των
αγροτών, των στρατιωτικών επιτροπών του στόλου...7
«...Η πείνα θα γονατίσει την Πετρούπολη,
φώναζαν όλοι. Τα γερμανικά στρατεύματα θα ποδοπατήσουν τη λευτεριά μας. Τα
μαυροεκατονταρχίτικα πογκρόμ θα επεκταθούν σ’ όλη τη Ρωσία, αν όλοι εμείς οι
συνειδητοί εργάτες, οι στρατιώτες, οι πολίτες, δεν συσπειρωθούμε...
Μην πιστεύετε στις υποσχέσεις των
μπολσεβίκων! Η υπόσχεση της άμεσης ειρήνης είναι ψέμα! Η υπόσχεση του ψωμιού είναι
απάτη! Η υπόσχεση της γης είναι παραμύθι!...».
Κι όλα στον ίδιο χαβά.
«Σύντροφοι!... Σας εξαπάτησαν πρόστυχα κι
εγκληματικά! Η κατάληψη της εξουσίας έγινε μόνο από τους μπολσεβίκους... Οι
μπολσεβίκοι έκρυψαν το σχέδιό τους από τ’ άλλα σοσιαλιστικά κόμματα που
βρίσκονταν στο Σοβιέτ...
Σας υποσχέθηκαν γη και λευτεριά, μα η
αντεπανάσταση θα χρησιμοποιήσει την αναρχία που έσπειραν οι μπολσεβίκοι και θα
σας στερήσει τη γη και τη λευτεριά...».
***
Ο Εργατικός
Δρόμος πήρε ξανά τον τίτλο Πράβντα
– τον τίτλο της λενινιστικής εφημερίδας που την είχαν κλείσει τον Ιούλη. Η Πράβντα υπογράμμιζε έντονα:
«Εργάτες, στρατιώτες, αγρότες! Εσείς
τσακίσατε το Φλεβάρη την απολυταρχία της κλίκας των ευγενών. Εσείς τσακίσατε χτες
την απολυταρχία της αστικής συμμορίας...
Τώρα το πρώτο καθήκον είναι να φρουρείτε
όλες τις προσβάσεις της Πετρούπολης.
Το δεύτερο, αφοπλίστε και κάντε τελειωτικά
ακίνδυνα τα αντεπαναστατικά στοιχεία στην Πετρούπολη.
Το τρίτο, να οργανωθεί οριστικά η
επαναστατική εξουσία και να εξασφαλιστεί η πραγματοποίηση του λαϊκού προγράμματος...».
Οι λίγες καντέτικες8 και γενικά οι
αστικές εφημερίδες που εξακολουθούσαν ακόμα να βγαίνουν αντιμετώπιζαν την κατάσταση
με ήρεμη ειρωνεία, σαν να ’λεγαν περιφρονητικά προς όλα τα υπόλοιπα κόμματα: «Δεν
σας τα λέγαμε;». Γνωστά μέλη του κόμματος των καντέ στριφογύριζαν όλο το
διάστημα γύρω από το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης και την Επιτροπή Σωτηρίας της
Πατρίδας και της Επανάστασης9. Στο σύνολό της, η αστική τάξη
σώπαινε, περιμένοντας την ώρα της, που νόμιζε πως δεν ήταν μακριά. Ίσως κανένας
άλλος εκτός από τον Λένιν, τον Τρότσκυ, τους εργάτες της Πετρούπολης και τους
απλούς στρατιώτες δεν πίστευε ότι οι μπολσεβίκοι θα κρατήσουν την εξουσία
περισσότερο από τρεις μέρες...
***
Αυτός ήταν ο πόλεμος, συνειδητά
προμελετημένος πόλεμος, καθαρά ρωσικού τύπου, πόλεμος με απεργίες και σαμποτάζ.
Ο πρόεδρος διάβασε μπροστά μας έναν κατάλογο εντολών. Ένας έπρεπε να επισκεφτεί
όλα τα υπουργεία, κάποιος άλλος τις τράπεζες, δέκα-δώδεκα άνθρωποι διορίστηκαν
να πάνε στους στρατώνες να πείσουν τους στρατιώτες να κρατήσουν ουδετερότητα: «Ρώσοι
στρατιώτες, μη χύνετε αδερφικό αίμα!». Σχηματίστηκε ιδιαίτερη επιτροπή για
επαφή με τον Κερένσκυ. Κάμποσοι άνθρωποι στάλθηκαν στις επαρχιακές πόλεις για
οργάνωση τοπικών τμημάτων της Επιτροπής Σωτηρίας και για τη συνένωση όλων
των αντιμπολσεβίκικων στοιχείων.
Το ηθικό αναπτερώθηκε: «Αυτοί οι μπολσεβίκοι
θέλουν να δοκιμάσουν να επιβάλουν τη θέλησή τους στη διανόηση;... Λοιπόν, εμείς
θα τους δείξουμε!...». Καταπληκτική ήταν η αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτή τη
συνέλευση και το συνέδριο των Σοβιέτ. Εκεί ήταν μεγάλες μάζες ρακένδυτων στρατιωτών,
λερωμένων εργατών και αγροτών, όλοι οι φτωχοί, οι κυρτωμένοι και βασανισμένοι
από τη σκληρή βιοπάλη. Εδώ ήταν οι μενσεβίκοι και εσέροι αρχηγοί, οι Αυξέντιεφ,
οι Νταν, οι Λίμπερ, οι πρώην σοσιαλιστές υπουργοί Σκόμπελεφ και Τσερνόφ και,
δίπλα τους, οι καντέ, σαν τον ελεεινό Σάτσκι και τον κομψευόμενο Βίναβερ. Εδώ
ήταν δημοσιογράφοι, φοιτητές, διανοούμενοι όλων των ειδών και χρωμάτων. Αυτό το
πλήθος του Δημαρχείου ήταν θρεμμένο και καλοντυμένο. Δεν είδα εδώ περισσότερους
από τρεις προλετάριους...
Έφτασαν καινούργιες ειδήσεις. Οι αφοσιωμένοι
στον Κορνίλοφ τεκιστές10 εξόντωσαν στο Μπίχοφ τη φρουρά κι ο
Κορνίλοφ δραπέτευσε. Ο Καλέντιν κινήθηκε προς το βορρά. Το Σοβιέτ της Μόσχας
οργάνωσε Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή κι άρχισε διαπραγματεύσεις με τον
διοικητή της πόλης, απαιτώντας την παράδοση του οπλοστασίου. Το Σοβιέτ ήθελε να
εξοπλίσει τους εργάτες.
Αυτά τα γεγονότα ανακατεύονταν με κάθε είδους
φήμες, κουτσομπολιά και καθαρές ψευτιές. Έτσι, λόγου χάρη, ένας νεαρός
διανοούμενος καντέ, πρώην προσωπικός γραμματέας του Μιλιούκοφ και κατόπιν του
Τερεσένκο, μας τράβηξε στην άκρη και μας αφηγήθηκε όλες τις λεπτομέρειες
για την κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων.
«Τους μπολσεβίκους τους οδήγησαν Γερμανοί και
Αυστριακοί αξιωματικοί!» βεβαίωνε.
«Έτσι είναι;» τον ρωτήσαμε ευγενικά. «Από πού
το ξέρετε;».
«Ήταν εκεί ένας φίλος μου. Αυτός μου το ’πε».
«Πώς, όμως, διαπίστωσε ότι ήταν Γερμανοί
αξιωματικοί;».
«Μα αφού ήταν ντυμένοι με γερμανικές
στολές!...».
Τέτοιες παράλογες φήμες διαδίδονταν κατά
εκατοντάδες. Εκτός που τις δημοσίευε όλος ο αντιμπολσεβίκικος Τύπος, τις πίστευαν
ακόμα και άνθρωποι σαν τους μενσεβίκους και τους εσέρους, που πάντα ήταν
περισσότερο προσεκτικοί απέναντι στα γεγονότα.
***
Στο Σμόλνυ11 η ατμόσφαιρα ήταν
περισσότερο τεταμένη απ’ ό,τι προηγούμενα, αν μπορεί να ειπωθεί κάτι τέτοιο. Οι
ίδιοι πάντα άνθρωποι να τρέχουν στους σκοτεινούς διαδρόμους, τα ίδια
εξοπλισμένα εργατικά τμήματα, οι ίδιοι εκείνοι άνθρωποι που συζητούσαν,
εξηγούσαν κι έδιναν σύντομες διαταγές, οι αρχηγοί με τις γεμάτες τσάντες... Οι
άνθρωποι αυτοί ήταν πάντα βιαστικοί και πίσω τους έτρεχαν οι φίλοι κι οι
βοηθοί. Ήταν, με την καλή έννοια της λέξης, έξαλλοι. Ήταν η ζωντανή
προσωποποίηση της χωρίς ύπνο ακούραστης δουλειάς. Αξύριστοι, αναμαλλιασμένοι,
με πυρετικά μάτια, τραβούσαν ολοταχώς προς τον αντικειμενικό σκοπό, φλεγόμενοι
από ενθουσιασμό. Είχαν τόσα πολλά, αφάνταστα πολλά, να κάνουν. Έπρεπε να
σχηματίσουν κυβέρνηση, να επιβάλουν την τάξη στην πόλη, να κρατήσουν με το
μέρος τους τη φρουρά, να νικήσουν το Δημοτικό Συμβούλιο και την Επιτροπή
Σωτηρίας, να συγκρατήσουν τους Γερμανούς, να ετοιμαστούν για μάχη με τον
Κερένσκυ, να κατατοπίζουν τις επαρχίες, να διεξάγουν προπαγάνδα σ’ όλη τη
Ρωσία, από τον Αρχάγγελο ως το Βλαδιβοστόκ. Οι δημόσιοι κι οι δημοτικοί
υπάλληλοι αρνούνταν να υπακούσουν στους κομισάριους, οι εργαζόμενοι του
ταχυδρομείου και του τηλεγραφείου έκοψαν την επικοινωνία του Σμόλνυ με τον έξω
κόσμο, οι σιδηροδρομικοί αρνούνταν επίμονα να στείλουν τις αμαξοστοιχίες που
τους ζητούσαν. Και, πάνω στην ώρα, κινήθηκε ο Κερένσκυ. Στη φρουρά δεν έπρεπε
και πολύ να υπολογίζουν, οι κοζάκοι ετοιμάζονταν για εξέγερση... Με το μέρος
του εχθρού δεν ήταν μόνο η οργανωμένη αστική τάξη, αλλά κι όλα τα σοσιαλιστικά
κόμματα, με εξαίρεση τους αριστερούς εσέρους και μερικούς μενσεβίκους-διεθνιστές,
καθώς και ορισμένους της Νέας Ζωής12·
αλλά κι αυτοί ταλαντεύονταν, μην ξέροντας τι ν’ αποφασίσουν.
Η αλήθεια είναι πως με τους μπολσεβίκους ήταν
οι πλατιές μάζες των εργατών και των στρατιωτών, η αλήθεια ακόμα είναι πως η
θέση της αγροτιάς δεν είχε ξεκαθαριστεί αρκετά, και το κόμμα των μπολσεβίκων δεν
διέθετε, σε τελευταία ανάλυση, αρκετούς μορφωμένους και ειδικευμένους
ανθρώπους...
***
Όλη αυτή την ατέλειωτη μέρα, ο Λένιν και ο
Τρότσκυ την κατανάλωσαν στην πάλη με τους οπαδούς του συμβιβασμού. Σημαντική
μερίδα των μπολσεβίκων ήταν υπέρ του σχηματισμού πανσοσιαλιστικής κυβέρνησης. «Δεν
θα μπορέσουμε να κρατηθούμε» φώναζαν. «Ενάντιά μας είναι πάρα πολλές δυνάμεις!
Δεν έχουμε ανθρώπους. Θα απομονωθούμε κι όλα θα χαθούν...». Αυτά έλεγαν ο Κάμενεφ,
ο Ριαζάνοφ και άλλοι.
Ο Λένιν, όμως, που τον υποστήριζε ο Τρότσκυ,
στεκόταν ακλόνητος σαν βράχος: «Ας δεχτούν οι συμβιβαστές το πρόγραμμά μας και
να μπουν στην κυβέρνηση! Εμείς δεν υποχωρούμε ούτε σπιθαμή. Αν εδώ υπάρχουν
σύντροφοι που τους λείπει το θάρρος κι η θέληση να σταθούν στις θέσεις που
στεκόμαστε εμείς, τότε ας πάνε μαζί μ’ όλους τους άλλους δειλούς και συμβιβαστές!
Οι εργάτες κι οι στρατιώτες είναι μαζί μας κι εμείς είμαστε υποχρεωμένοι
να συνεχίσουμε το έργο».
Στις 7 και 5΄, οι αριστεροί εσέροι
ειδοποίησαν ότι παραμένουν στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή.
«Έτσι είναι» λέει ο Λένιν. «Αυτοί τραβιούνται
κοντά μας!».
***
Η ώρα ήταν 8 και 40΄ ακριβώς, όταν ένα
βροντερό κύμα από ζητωκραυγές και χειροκροτήματα ανάγγειλε την εμφάνιση των μελών
του προεδρείου και του Λένιν –του μεγάλου Λένιν– ανάμεσά τους. Ήταν ένας
κοντόχοντρος άνθρωπος, με μεγάλη φαλάκρα και γερτό κεφάλι, που στεκόταν γερά
πάνω στους ώμους. Μικρά μάτια, μεγάλη μύτη, φαρδύ ευγενικό στόμα, γερό πιγούνι.
Ξυρισμένος, αλλά με φυτρωμένο κιόλας το μούσι, τόσο γνωστό στο παρελθόν και στο
μέλλον. Τριμμένο κοστούμι, κάπως μακριά, ανάλογα με το ανάστημα, τα παντελόνια.
Τίποτα που να θυμίζει το είδωλο του πλήθους. Απλός, αγαπητός και σεβαστός τόσο,
όσο ίσως λίγοι αρχηγοί αγαπήθηκαν και τιμήθηκαν στην ιστορία. Ασυνήθιστος
αρχηγός του λαού, αρχηγός αποκλειστικά χάρη στη διάνοιά του, ξένος προς κάθε
προσποίηση, δεν έχανε την ψυχική του διάθεση, σταθερός, ακλόνητος, χωρίς έντονα
πάθη, που είχε όμως την τεράστια αξιοσύνη να προβάλλει τις πιο σύνθετες ιδέες
με τα πιο απλά λόγια και ν’ αναλύει βαθιά τη συγκεκριμένη κατάσταση,
συνδυάζοντας τη διορατική ευλυγισία με τη ριψοκίνδυνη θαρραλέα σκέψη.
***
Και να, στο βήμα ανεβαίνει ο Λένιν. Στάθηκε
ακουμπώντας στην άκρη του βήματος και, κοιτάζοντας με μισόκλειστα μάτια τη μάζα
των αντιπροσώπων, περίμενε χωρίς ν’ ακούει, όπως φαίνεται, τις αυξανόμενες
επευφημίες, που κράτησαν κάμποσα λεπτά. Όταν σταμάτησαν, είπε σύντομα και απλά:
«Τώρα πια είναι καιρός να προχωρήσουμε στην
οικοδόμηση της σοσιαλιστικής τάξης πραγμάτων!».
Νέο συγκλονιστικό πανδαιμόνιο ανθρώπινης
θύελλας.
«Η πρώτη μας δουλειά πρέπει να είναι τα πρακτικά
μέτρα για την πραγματοποίηση της ειρήνης... Πρέπει να προτείνουμε στους λαούς
όλων των εμπόλεμων χωρών ειρήνη με βάση τους σοβιετικούς όρους, χωρίς
προσαρτήσεις, χωρίς αποζημιώσεις, με βάση την ελεύθερη αυτοδιάθεση των
εθνοτήτων. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την υπόσχεσή μας, είμαστε υποχρεωμένοι να
δημοσιεύσουμε τις μυστικές συμφωνίες και να παραιτηθούμε από την τήρησή τους...
Το ζήτημα του πολέμου και της ειρήνης είναι τόσο καθαρό, που νομίζω ότι μπορώ,
χωρίς καμιά εισαγωγή, να διαβάσω το σχέδιο της έκκλησης προς τους λαούς όλων
των εμπόλεμων χωρών...».
Ο Λένιν μιλούσε ανοίγοντας φαρδιά το στόμα
σαν να χαμογελούσε, η φωνή του ήταν βραχνή, όχι δυσάρεστη, μα σαν να ’χε γίνει
τέτοια από πολύχρονη συνήθεια από τις ομιλίες κι αντηχούσε με τόση ακρίβεια,
που φαινόταν πως θα μπορούσε να μιλάει ατέλειωτα... Θέλοντας να υπογραμμίσει τη
γνώμη του, ο Λένιν έσκυβε ελαφρά προς τα μπρος. Δεν έκανε καμιά χειρονομία.
Χιλιάδες απλοί άνθρωποι τον κοιτούσαν εντατικά, γεμάτοι θαυμασμό.
«Έκκληση
προς τους λαούς και τις κυβερνήσεις όλων των εμπόλεμων χωρών
Η εργατοαγροτική κυβέρνηση, βγαλμένη από την
επανάσταση της 24-25 του Οχτώβρη και στηριγμένη στα Σοβιέτ των εργατών,
στρατιωτών και αγροτών βουλευτών, προτείνει σ’ όλους τους εμπόλεμους λαούς και
στις κυβερνήσεις τους ν’ αρχίσουν αμέσως διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη,
δημοκρατική ειρήνη.
Δίκαιη, δημοκρατική ειρήνη που την ποθεί ολόψυχα
η συντριπτική πλειοψηφία των εξαντλημένων, βασανισμένων και τυραννισμένων από
τον πόλεμο εργατών και εργαζομένων τάξεων όλων των εμπόλεμων χωρών, ειρήνη που
οι Ρώσοι εργάτες και αγρότες την απαιτούσαν με τον πιο κατηγορηματικό και
επίμονο τρόπο ύστερα από την ανατροπή της τσαρικής μοναρχίας. Τέτοια ειρήνη η
κυβέρνηση θεωρεί την άμεση ειρήνη χωρίς προσαρτήσεις (δηλαδή, χωρίς αρπαγή
ξένων εδαφών, χωρίς βίαιη ενσωμάτωση ξένων εθνοτήτων) και χωρίς επανορθώσεις.
Η κυβέρνηση της Ρωσίας προτείνει σ’ όλους
τους εμπόλεμους λαούς να κλείσουν αμέσως τέτοια ειρήνη και δηλώνει πως είναι
έτοιμη να προβεί αμέσως, χωρίς την παραμικρή αναβολή, σε κάθε αποφασιστική
ενέργεια για την τελική επικύρωση όλων των όρων αυτής της ειρήνης από τις
πληρεξούσιες συνελεύσεις των λαϊκών αντιπροσώπων όλων των χωρών και όλων των
εθνών.
Λέγοντας προσάρτηση ή αρπαγή ξένων εδαφών, η
κυβέρνηση εννοεί, σύμφωνα με την περί δικαίου αντίληψη της δημοκρατίας γενικά
και των εργαζομένων τάξεων ειδικά, κάθε ενσωμάτωση σ’ ένα μεγάλο ή ισχυρό
κράτος μιας μικρής ή αδύνατης εθνότητας χωρίς τη συγκατάθεση και επιθυμία αυτής
της εθνότητας, εκφρασμένη ρητά, καθαρά και ελεύθερα, άσχετα από το πότε έγινε
αυτή η βίαιη ενσωμάτωση, άσχετα επίσης από το βαθμό ανάπτυξης ή καθυστέρησης
αυτού του έθνους που το προσαρτούν με τη βία ή το κατακρατούν με τη βία μέσα
στα σύνορα ορισμένου κράτους. Άσχετα, τέλος, από το αν το έθνος αυτό ζει
στην Ευρώπη ή σε μακρινές, υπερπόντιες χώρες.
Αν οποιοδήποτε έθνος κατακρατείται με τη βία
μέσα στα σύνορα ορισμένου κράτους, αν παρά την εκφρασμένη επιθυμία του έθνους
αυτού –αδιάφορο αν η επιθυμία αυτή έχει εκφραστεί στον Τύπο, σε λαϊκές
συνελεύσεις, σε αποφάσεις των κομμάτων ή με ξεσηκωμούς και εξεγέρσεις ενάντια
στην εθνική καταπίεση–, δεν του παραχωρείται το δικαίωμα να λύσει με ελεύθερες
εκλογές, αφού αποχωρήσουν όλα τα στρατεύματα του προσαρτώντος ή γενικά του
ισχυρότερου έθνους και χωρίς τον παραμικρότερο καταναγκασμό, το ζήτημα των
μορφών της κρατικής του υπόστασης, σε τέτοια περίπτωση η ενσωμάτωσή του είναι
προσάρτηση, δηλαδή κατάκτηση και καταναγκασμός.
Η κυβέρνηση θεωρεί σαν το μεγαλύτερο έγκλημα
ενάντια στην ανθρωπότητα τη συνέχιση αυτού του πολέμου για το μοίρασμα ανάμεσα
στα ισχυρά και πλούσια έθνη των αδύνατων εθνών, τα οποία έχουν κατακτήσει, και
δηλώνει επίσημα πως είναι αποφασισμένη να υπογράψει αμέσως τους όρους μιας
ειρήνης που θα βάλει τέρμα σ’ αυτό τον πόλεμο, με βάση τις αρχές που αναφέραμε
και που είναι εξίσου δίκαιες για όλους, χωρίς εξαίρεση, τους λαούς.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση δηλώνει ότι τους πιο
πάνω όρους ειρήνης δεν τους θεωρεί καθόλου τελεσιγραφικούς, δηλαδή δέχεται να
συζητήσει και οποιουσδήποτε άλλους όρους ειρήνης, επιμένοντας μόνο στο να
προταθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα από οποιαδήποτε εμπόλεμη χώρα και να
διατυπωθούν με τη μεγαλύτερη σαφήνεια, έτσι που να αποκλείεται εντελώς κάθε
διφορούμενο σημείο και κάθε μυστικότητα κατά την πρόταση των όρων της
ειρήνης.
Η κυβέρνηση καταργεί τη μυστική διπλωματία,
εκφράζοντας από την πλευρά της τη σταθερή απόφασή της να διεξαγάγει όλες τις
διαπραγματεύσεις εντελώς ανοιχτά, μπροστά σ’ όλο το λαό, αρχίζοντας αμέσως τη
δημοσίευση όλων των μυστικών συμφώνων που έχει επικυρώσει ή συνάψει η κυβέρνηση
των τσιφλικάδων και των κεφαλαιοκρατών από το Φλεβάρη ως τις 25 του Οχτώβρη
1917. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι ακυρώνει απόλυτα και αμέσως όλες τις διατάξεις
που περιέχουν τα μυστικά αυτά σύμφωνα, στο μέτρο που οι διατάξεις αυτές
αποβλέπουν, όπως συνέβαινε στις περισσότερες περιπτώσεις, στο να εξασφαλίσουν
ωφελήματα και προνόμια στους Ρώσους τσιφλικάδες και κεφαλαιοκράτες, στο να διατηρήσουν
ή να αυξήσουν τις προσαρτήσεις που έκαναν οι μεγαλορώσοι13.
Απευθυνόμενη στις κυβερνήσεις και τους λαούς
όλων των χωρών με την πρόταση ν’ αρχίσουν αμέσως ανοιχτές διαπραγματεύσεις για
τη σύναψη ειρήνης, η κυβέρνηση δηλώνει από την πλευρά της πως είναι έτοιμη να
διεξαγάγει αυτές τις διαπραγματεύσεις τόσο δι’ αλληλογραφίας και με τον
τηλέγραφο όσο και με διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους αντιπροσώπους των διαφόρων
χωρών, ή σε διάσκεψη αυτών των αντιπροσώπων. Για να διευκολύνει τις
διαπραγματεύσεις αυτές, η κυβέρνηση διορίζει έναν πληρεξούσιο αντιπρόσωπό της
στις ουδέτερες χώρες.
Η κυβέρνηση προτείνει σ’ όλες τις κυβερνήσεις
και τους λαούς όλων των εμπόλεμων χωρών να συνάψουν αμέσως ανακωχή και δηλώνει
πως θεωρεί από την πλευρά της επιθυμητό να συναφθεί η ανακωχή αυτή τουλάχιστον
για τρεις μήνες, δηλαδή για χρονικό διάστημα αρκετό τόσο για να διεξαχθούν οι
διαπραγματεύσεις ειρήνης με τη συμμετοχή των αντιπροσώπων όλων χωρίς εξαίρεση
των λαών ή των εθνών που πήραν μέρος στον πόλεμο ή που αναγκάστηκαν να πάρουν
μέρος σ’ αυτόν, όσο και για να συγκληθούν πληρεξούσιες συνελεύσεις των
αντιπροσώπων των λαών σε όλες τις χώρες, για την οριστική επικύρωση των όρων
της ειρήνης.
Κάνοντας αυτή την πρόταση ειρήνης στις κυβερνήσεις
και τους λαούς όλων των εμπόλεμων χωρών, η προσωρινή εργατοαγροτική κυβέρνηση
της Ρωσίας απευθύνεται επίσης ιδιαίτερα στους συνειδητούς εργάτες των τριών πιο
προηγμένων εθνών της ανθρωπότητας, των πιο μεγάλων κρατών που παίρνουν μέρος στο
σημερινό πόλεμο: της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Οι εργάτες αυτών
των χωρών έχουν προσφέρει τις μεγαλύτερες υπηρεσίες στην υπόθεση της προόδου
και του σοσιαλισμού· τα μεγάλα παραδείγματα του κινήματος των Χαρτιστών στην
Αγγλία, μια σειρά επαναστάσεις κοσμοϊστορικής σημασίας που έκανε το γαλλικό
προλεταριάτο, τέλος ο ηρωικός αγώνας ενάντια στον έκτακτο νόμο κατά των
σοσιαλιστών και η δημιουργία μαζικών προλεταριακών οργανώσεων στη Γερμανία,
ύστερα από μακροχρόνια, επίμονη, πειθαρχική δουλειά, που αποτελεί υπόδειγμα για
τους εργάτες όλου του κόσμου. Όλα αυτά τα πρότυπα προλεταριακού ηρωισμού και
ιστορικής δημιουργίας αποτελούν για μας εγγύηση ότι οι εργάτες των χωρών αυτών
θα καταλάβουν ότι το καθήκον που επωμίζονται τώρα είναι η λύτρωση της
ανθρωπότητας από τη φρίκη του πολέμου και από τις συνέπειές του, ότι οι εργάτες
αυτοί, με την ολόπλευρη, αποφασιστική και ανεπιφύλαχτη ενεργητική δράση τους,
θα μας βοηθήσουν να φέρουμε σε αίσιο πέρας το έργο της ειρήνης και, μαζί, το
έργο της απελευθέρωσης των εργαζομένων και εκμεταλλευόμενων μαζών του πληθυσμού
από κάθε σκλαβιά και από κάθε εκμετάλλευση».
Όταν σταμάτησε η θύελλα των χειροκροτημάτων,
ο Λένιν συνέχισε:
«Προτείνουμε στο συνέδριο να δεχτεί και να
επικυρώσει αυτή την έκκληση. Δεν απευθυνόμαστε μόνο προς τους λαούς, αλλά και
προς τις κυβερνήσεις, γιατί η έκκληση μόνο προς τους λαούς των εμπόλεμων χωρών
θα μπορούσε να καθυστερήσει τη σύναψη ειρήνης. Οι όροι της ειρήνης θα
προετοιμαστούν κατά τη διάρκεια της ανακωχής και θα επικυρωθούν από τη
Συντακτική Συνέλευση. Καθορίζοντας την προθεσμία της ανακωχής για τρεις μήνες,
θέλουμε να δώσουμε στους λαούς όσο το δυνατόν πιο μακροχρόνια ανάπαυλα από τον
αιματηρό πόλεμο και αρκετό χρόνο για την εκλογή των αντιπροσώπων. Ορισμένες
ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις θα αντιταχθούν στις ειρηνικές μας προτάσεις. Δεν έχουμε
καθόλου αυταπάτες γι’ αυτό. Ελπίζουμε, όμως, ότι γρήγορα θα ξεσπάσει σ’ όλες
τις εμπόλεμες χώρες η επανάσταση και ακριβώς γι’ αυτό απευθυνόμαστε με
ιδιαίτερη επιμονή προς τους Γάλλους, τους Άγγλους και τους Γερμανούς εργάτες...».
«Η επανάσταση της 24-25 του Οχτώβρη» κατέληξε
ο Λένιν, «ανοίγει την εποχή της σοσιαλιστικής επανάστασης... Το εργατικό κίνημα
θα επικρατήσει και θ’ ανοίξει το δρόμο για την ειρήνη και το σοσιαλισμό...».
Τα λόγια του απέπνεαν ηρεμία και δύναμη και
μπαίναν βαθιά στις ανθρώπινες ψυχές. Ήταν φανερό γιατί ο λαός πίστευε πάντοτε
αυτό που έλεγε ο Λένιν.
***
Κάτι είχε ξυπνήσει μέσα σ’ όλους αυτούς τους
ανθρώπους. Ο ένας μιλούσε για την «επερχόμενη παγκόσμια επανάσταση, της οποίας
εμείς είμαστε η πρωτοπορία», άλλος για τον «καινούργιο αιώνα της αδελφότητας,
που θα ενώσει όλους τους λαούς σε μια μεγάλη ενιαία οικογένεια...». Κάποιος
αντιπρόσωπος δήλωσε: «Εδώ υπάρχει κάποια αντίφαση. Στην αρχή προτείνατε ειρήνη
χωρίς προσαρτήσεις και αποζημιώσεις και μετά λέτε πως θα εξετάσετε όλες τις
ειρηνικές προτάσεις. Να τις εξετάσω σημαίνει ότι θα τις δεχτώ...».
Ο Λένιν πετάχτηκε αμέσως από τη θέση του: «Εμείς
θέλουμε δίκαιη ειρήνη, μα δε φοβόμαστε και τον επαναστατικό πόλεμο... Κατά πάσα
πιθανότητα, οι ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις δεν θα απαντήσουν στην έκκλησή μας,
εμείς όμως δεν πρέπει να τους στείλουμε τελεσίγραφο, στο οποίο είναι πολύ
εύκολο ν’ απαντήσουν αρνητικά... Αν το γερμανικό προλεταριάτο δει ότι είμαστε
έτοιμοι να εξετάσουμε οποιαδήποτε πρόταση ειρήνης, τότε αυτό το γεγονός μπορεί
να γίνει η τελευταία σταγόνα που θα κάνει να ξεχειλίσει το ποτήρι και να
ξεσπάσει στη Γερμανία επανάσταση...
Είμαστε σύμφωνοι να εξετάσουμε οποιουσδήποτε
όρους ειρήνης, αυτό όμως δεν σημαίνει κιόλας πως συμφωνούμε να δεχτούμε αυτούς
τους όρους. Για μερικούς από τους όρους μας θα παλέψουμε ως το τέλος, είναι
όμως πολύ πιθανό να υπάρχουν και όροι για τους οποίους δεν είναι απαραίτητο να
συνεχίσουμε τον πόλεμο... Το βασικό είναι ότι θέλουμε να ξεμπερδέψουμε με τον
πόλεμο...».
Η ώρα ήταν ακριβώς 10 και 35΄, όταν ο Κάμενεφ
πρότεινε όσοι ψηφίζουν υπέρ της έκκλησης να σηκώσουν τα πληρεξούσιά τους. Ένας
από τους αντιπροσώπους δοκίμασε να ψηφίσει κατά, μα ξέσπασε ενάντιά του τέτοια αγανάχτηση,
που γρήγορα κατέβασε το χέρι... Η έκκληση έγινε ομόφωνα δεκτή.
Μια ξαφνική και αυθόρμητη παρόρμηση μας
σήκωσε όλους στο πόδι κι όλοι με μια φωνή αρχίσαμε να τραγουδάμε τον ύμνο της
Διεθνούς. Ένας ηλικιωμένος, ασπρομάλλης στρατιώτης έκλαιγε σαν μικρό παιδί. Η
Αλεξάνδρα Κολοντάι σκούπιζε αργά αργά τα δάκρυά της. Ο δυνατός ύμνος γέμισε την
αίθουσα, ξεχύθηκε από τα παράθυρα και τις πόρτες κι απλώθηκε στον ήρεμο ουρανό.
«Τέλος στον πόλεμο! Τέλος στον πόλεμο!» έλεγε χαμογελώντας χαρούμενα ο γείτονάς
μου, ένας νεαρός εργάτης. Κι όταν σταματήσαμε να τραγουδάμε τη «Διεθνή» και
στεκόμασταν με κάποια αδέξια σιωπή, κάποιος φώναξε από τις πίσω σειρές: «Σύντροφοι,
ας θυμηθούμε εκείνους που πέσαν για τη λευτεριά». Κι εμείς τραγουδήσαμε το
πένθιμο εμβατήριο, το αργό και λυπητερό, μα νικηφόρο τραγούδι. Το τόσο βαθιά
ρωσικό και πολύ συγκινητικό. Η «Διεθνής» είναι, βλέπετε, ένα τραγούδι που
φτιάχτηκε σε άλλη χώρα. Το πένθιμο εμβατήριο αποκαλύπτει όλη την ψυχή των
καταφρονεμένων μαζών, που οι αντιπρόσωποί τους συνεδρίαζαν σ’ αυτή την αίθουσα,
οικοδομώντας με τις ακαθόριστες ακόμα αντιλήψεις τους τη νέα Ρωσία, και ίσως
κάτι περισσότερο...
Πέσατε θύματα αδέρφια εσείς
Σ’ άνιση μάχη κι αγώνα.
Ψωμί, λευτεριά και τιμή του λαού
γυρεύοντας, βρήκατε μνήμα...
Θεριεύει ο γίγαντας, τώρα, λαός
και σπάει δεσμά κι αλυσίδες.
Αιώνια η μνήμη σε σας αδερφοί,
στον τίμιο που πέσατ’ αγώνα!
Στο όνομα αυτού του καινούργιου που γεννιόταν
κείτονταν στον κρύο αδερφικό τάφο, το Πεδίο του Άρεως, οι μάρτυρες της επανάστασης
του Μάρτη, στο όνομα αυτού χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες πέθαναν στις φυλακές, στις
εξορίες, στα ορυχεία της Σιβηρίας. Έστω κι αν δεν έγιναν όλα έτσι όπως εκείνοι
τα φαντάστηκαν, έτσι όπως τα περίμενε η διανόηση. Ωστόσο, έγιναν ορμητικά,
επιτακτικά, ασυγκράτητα, σπάζοντας τις φόρμουλες, περιφρονώντας κάθε
αισθηματισμό, αληθινά...
Ο Λένιν διάβασε το διάταγμα για τη γη:
«1) Η ιδιοκτησία των τσιφλικάδων στη γη
καταργείται αμέσως, χωρίς καμιά αποζημίωση.
2) Τα κτήματα των τσιφλικάδων, όπως κι όλη η
γη που ανήκει στην αυτοκρατορική οικογένεια, στα μοναστήρια, στις εκκλησίες,
μαζί με όλα τα σύνεργα και ζώα εργασίας, όλα τα κτίρια και όλα τα εξαρτήματά τους
μπαίνουν στη διάθεση των επαρχιακών επιτροπών γης και των περιφερειακών Σοβιέτ
των αγροτών βουλευτών, ως τη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης.
3) Κάθε φθορά της δημευόμενης περιουσίας, που
από σήμερα ανήκει σ’ όλο το λαό, θεωρείται βαρύ έγκλημα, που τιμωρείται από το
επαναστατικό δικαστήριο. Τα νομαρχιακά Σοβιέτ των αγροτών βουλευτών παίρνουν
όλα τα απαραίτητα μέτρα για να τηρηθεί αυστηρότατη τάξη κατά τη δήμευση των
κτημάτων των τσιφλικάδων, για να καθοριστεί πόση έκταση γης και ποια ακριβώς γη
υπόκειται σε δήμευση, για να γίνει ακριβής καταγραφή όλης της δημευόμενης
περιουσίας και για να διαφυλαχτούν με τη μεγαλύτερη επαναστατική αυστηρότητα τα
αγροτικά νοικοκυριά που περνούν στο λαό, μαζί με όλα τα κτίρια, τα εργαλεία, τα
ζώα, τα αποθέματα τροφίμων κ.λπ.
4) Σαν οδηγός για την πραγματοποίηση των
μεγάλων αγροτικών μετασχηματισμών, ως την οριστική λύση τους από τη Συντακτική
Συνέλευση, πρέπει στο εξής να χρησιμεύσει παντού η παρακάτω εντολή των αγροτών,
που έχει διατυπωθεί από τη σύνταξη της εφημερίδας Ισβέστια του Πανρωσικού Σοβιέτ των Αγροτών βουλευτών με βάση τις
242 τοπικές εντολές των αγροτών και που δημοσιεύτηκε στο φύλλο 88 της
εφημερίδας αυτής (Πετρούπολη, αρ. φύλλου 88, 19 του Αυγούστου 1917).
5) Η γη των απλών αγροτών και των απλών
κοζάκων δεν δημεύεται».
***
Στις 2 και 30΄ μετά τα μεσάνυχτα, έγινε
απόλυτη σιγή. Ο Κάμενεφ διάβασε το διάταγμα για το σχηματισμό της κυβέρνησης:.
«Να σχηματιστεί για τη διακυβέρνηση της χώρας,
κι ως τη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης, προσωρινή εργατοαγροτική
κυβέρνηση, που θα ονομάζεται Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού.
Η διεύθυνση των διαφόρων τομέων της κρατικής
ζωής ανατίθεται σε επιτροπές, που τα μέλη τους, σε στενή συνεργασία με τις μαζικές
οργανώσεις των εργατών, των εργατριών, των ναυτών, των στρατιωτών, των αγροτών
και των υπαλλήλων, πρέπει να εξασφαλίσουν την εφαρμογή στην πράξη του
προγράμματος που διακήρυξε το συνέδριο. Η κυβερνητική εξουσία ανήκει στο σώμα
των προέδρων αυτών των επιτροπών, δηλαδή στο Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού.
Ο έλεγχος της δράσης των Επιτρόπων του Λαού
και το δικαίωμα της αντικατάστασής τους ανήκει στο Πανρωσικό Συνέδριο των
Σοβιέτ των εργατών, αγροτών και στρατιωτών βουλευτών και στην Κεντρική
Εκτελεστική Επιτροπή...».
Στην αίθουσα επικρατεί ησυχία. Ύστερα από την
ανάγνωση του καταλόγου των λαϊκών επιτρόπων, ξεσπάει θύελλα χειροκροτημάτων σε
κάθε όνομα, ιδιαίτερα του Λένιν και του Τρότσκυ.
«... Πρόεδρος του Συμβουλίου: Βλαντιμίρ
Ουλιάνοφ (Λένιν)
Επίτροπος του Λαού για τις Εσωτερικές Υποθέσεις:
Ρίκοφ
Της Γεωργίας: Μιλιούτιν
Της Εργασίας: Σλιάπνικοφ
Των Στρατιωτικών και των Ναυτικών: μια
επιτροπή αποτελούμενη από τους Οβσέενκο (Αντόνοφ), Κριλένκο και Ντιμπένκο
Του Εμπορίου και της Βιομηχανίας: Νόγκιν
Της Λαϊκής Παιδείας: Λουνατσάρσκι
Των Οικονομικών: Σκβορτσόφ (Στεπάνοφ)
Των Εξωτερικών: Μπρονστάιν (Τρότσκυ)
Της Δικαιοσύνης: Οπόκοφ (Λόμοφ)
Του Επισιτισμού: Τεοντόροβιτς
Των Ταχυδρομείων και Τηλεγραφείων: Αβίλοφ
(Γκλέμποφ)
Πρόεδρος για τις υποθέσεις των Εθνοτήτων:
Τζουγκασβίλι (Στάλιν)
Η θέση του Επιτρόπου του Λαού για τους σιδηροδρόμους
παραμένει προσωρινά κενή».
***
Στο βήμα ανέβηκε ο Τρότσκυ, γεμάτος
αυτοπεποίθηση και κουράγιο. Στα χείλη του πλανιόταν ένα σαρκαστικό χαμόγελο, σχεδόν
ειρωνικό. Μιλούσε με καμπανιστή φωνή και το απέραντο πλήθος, ακούγοντας τα
λόγια του, μετακινιόταν προς τα μπρος.
«Όλες αυτές οι αντιλήψεις για τον κίνδυνο
απομόνωσης του κόμματός μας δεν είναι καινούργιες. Και στις παραμονές της εξέγερσης
προφήτευαν την αναπόφευκτη αποτυχία μας. Ενάντιά μας ήταν γενικά όλοι. Στη
Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή έδωσε βοήθεια μόνο η παράταξη των
αριστερών εσέρων. Με ποιον όμως τρόπο μπορέσαμε, ωστόσο, χωρίς σχεδόν
αιματοχυσία, ν’ ανατρέψουμε την προσωρινή κυβέρνηση;... Το γεγονός αυτό είναι η
πιο χτυπητή απόδειξη ότι δεν είμαστε απομονωμένοι. Στην πραγματικότητα,
απομονωμένη αποδείχτηκε η προσωρινή κυβέρνηση, απομονώθηκαν τα δημοκρατικά
κόμματα που ήταν ενάντιά μας, αυτά τα κόμματα και τώρα είναι απομονωμένα και
ξέκοψαν μια για πάντα από το προλεταριάτο!
Μας μιλούν για την ανάγκη συνασπισμού. Μόνο
ένας συνασπισμός είναι δυνατός, ο συνασπισμός με τους εργάτες, τους στρατιώτες
και τη φτωχή αγροτιά. Και η τιμή της πραγματοποίησης αυτού του συνασπισμού
ανήκει στο δικό μας κόμμα... Τι είδους συνασπισμό έχει υπόψη του ο Αβίλοφ14;
Το συνασπισμό με εκείνους που υποστήριζαν την κυβέρνηση που πρόδιδε το λαό; Ο
συνασπισμός δεν μεγαλώνει πάντα τις δυνάμεις. Θα μπορούσαμε να οργανώσουμε την
εξέγερση, αν, λόγου χάρη, βρίσκονταν στις γραμμές μας ο Νταν και ο Αυξέντιεφ;».
Ξέσπασαν γέλια.
«Ο Αυξέντιεφ έδινε λίγο ψωμί. Μήπως όμως ο
συνασπισμός με τους αμυνίτες θα δώσει περισσότερο; Όταν πρέπει να εκλέξουμε
ανάμεσα στους αγρότες και τον Αυξέντιεφ, που έπιασε τις αγροτικές επιτροπές,
προτιμούμε τους αγρότες! Η επανάστασή μας θα παραμείνει κλασική στην ιστορία...
Μας κατηγορούν ότι αρνηθήκαμε να ’ρθούμε σε
συμφωνία με τα άλλα δημοκρατικά κόμματα. Μήπως όμως φταίμε εμείς γι’ αυτό; Ή
φταίει, όπως ίσως νομίζει ο Καρέλιν, η “παρανόηση”; Όχι, σύντροφοι. Όταν, στο
αποκορύφωμα της επανάστασης, το κόμμα που ήταν τυλιγμένο ακόμα από τον καπνό
του μπαρουτιού έρχεται και λέει “Να η εξουσία, πάρτε τη!”, κι εκείνοι που τους
προτείνεται αυτή η εξουσία περνούν στο στρατόπεδο των εχθρών, τότε αυτό δεν
είναι “παρανόηση”· αυτό είναι κήρυξη αμείλιχτου πολέμου! Και τον πόλεμο
αυτόν δεν τον κηρύξαμε εμείς...
Ο Αβίλοφ μας φοβερίζει πως, αν παραμείνουμε “απομονωμένοι”,
τότε οι προσπάθειές μας για την ειρήνη δεν θα ’χουν επιτυχία. Επαναλαμβάνω ότι
δεν καταλαβαίνω με ποιον τρόπο ο συνασπισμός με τον Σκόμπελεφ, ή ακόμα με τον Τερεσένκο,
θα μας βοηθήσει να πετύχουμε την ειρήνη. Ο Αβίλοφ προσπαθεί να μας τρομάξει με
τον κίνδυνο μιας ειρήνης σε βάρος της Ρωσίας. Σ’ αυτό απαντώ πως, αν η Ευρώπη
και στο μέλλον έχει επικεφαλής την ιμπεριαλιστική αστική τάξη, τότε η
επαναστατική Ρωσία αναπόφευκτα θα χαθεί...
Ένα από τα δύο: Είτε η ρωσική επανάσταση θα
προκαλέσει επαναστατικό κίνημα στην Ευρώπη, είτε οι ευρωπαϊκές δυνάμεις θα
πνίξουν τη ρωσική επανάσταση!».
Οι αντιπρόσωποι χειροκρότησαν θυελλώδικα.
Φλογίζονταν από τόλμη, βλέποντας τους εαυτούς τους να παλεύουν για όλη την
ανθρωπότητα. Κι από τότε, σ’ όλες τις ενέργειες των εξεγερμένων μαζών
εκδηλώθηκε και παρέμεινε για πάντα μια συνειδητή και σταθερή αποφασιστικότητα.
Σημειώσεις της σύνταξης
1. Ο Αλέξανδρος Κερένσκυ (1881-1970) ήταν ο τελευταίος
πρωθυπουργός της Προσωρινής Κυβέρνησης της Ρωσίας, την οποία ανέτρεψαν οι
μπολσεβίκοι στις 25 Οκτωβρίου (7 Νοεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) του 1917.
Προερχόταν από το κόμμα των σοσιαλιστών-επαναστατών (εσέρων), και συγκεκριμένα
από την τάση που ήταν γνωστή ως Τρουντοβίκοι («Εργατικοί»). Με την πτώση της
Προσωρινής Κυβέρνησης, έφυγε από την Πετρούπολη, στην οποία δεν είχε καμιά
υποστήριξη, και προσπάθησε να συγκεντρώσει πιστά στρατεύματα για να χτυπήσει
τους μπολσεβίκους. Απέτυχε και, στη συνέχεια, διέφυγε στο εξωτερικό.
2. Το 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ είχε
προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 7 Νοεμβρίου του 1917. Την προηγούμενη
περίοδο, η προσωρινή κυβέρνηση και όλες οι συμβιβαστικές δυνάμεις αρνούνταν την
εφαρμογή κάθε μέτρου από εκείνα που υποστήριζε η μεγάλη πλειοψηφία του λαού
(ειρήνη στο μέτωπο, μοίρασμα της γης στους αγρότες κτλ.) με το πρόσχημα ότι έπρεπε
να περιμένουν το συνέδριο των Σοβιέτ. Μόλις συνειδητοποίησαν ότι την πλειοψηφία
στο συνέδριο θα την είχαν οι μπολσεβίκοι, προσπάθησαν να το αναβάλουν ή να το
σαμποτάρουν.
3. Ταχυδρομεία-Τηλέγραφος-Τηλεφωνία.
4. Οι Κοζάκοι ήταν σλαβικά φύλα που ζούσαν κυρίως στη Νότια Ρωσία και
την Ουκρανία. Επειδή ήταν ικανοί πολεμιστές, οι τσάροι της Ρωσίας τους παραχώρησαν
εδάφη σε νευραλγικές περιοχές της αυτοκρατορίας και τους επέτρεψαν να ζουν σε δικές
τους, αυτόνομες κοινότητες. Σταδιακά εξελίχθηκαν σε στρατιωτική ελίτ και βασικό
στήριγμα της αντίδρασης. Η πλειοψηφία τους τάχθηκε κατά της επανάστασης, ωστόσο
οι Κόκκινοι Κοζάκοι έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση του ιππικού του
Κόκκινου Στρατού.
5. Οι Μαύρες Εκατονταρχίες ήταν υπερ-αντιδραστικές οργανώσεις της
προεπαναστατικής Ρωσίας, στην ουσία παρακρατικές συμμορίες, που ασκούσαν
τρομοκρατία κατά του εργατικού και επαναστατικού κινήματος και εξαπέλυαν
πογκρόμ κατά του εβραϊκού πληθυσμού.
6. Εννοείται ο τελευταίος τσάρος της Ρωσίας, Νικόλαος Β΄.
7. Οι εσέροι (ή σοσιαλεπαναστάτες) ήταν ένα σοσιαλιστικό κόμμα που
εξέφραζε κυρίως τους αγρότες, αλλά κι ένα μεγάλο κομμάτι της διανόησης. Για ένα
διάστημα μετά τη Φεβρουαριανή Επανάσταση, ήταν το ισχυρότερο κόμμα στη Ρωσία.
Πίστευαν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να περάσει απευθείας από τη φεουδαρχία σε έναν
ιδιότυπο αγροτικό σοσιαλισμό, κι έτσι υποτιμούσαν το ρόλο της καπιταλιστικής
ανάπτυξης και της εργατικής τάξης. Αρνήθηκαν το πέρασμα της εξουσίας στα
Σοβιέτ, διασπάστηκαν και η αριστερή τους τάση ακολούθησε τους μπολσεβίκους.
Οι μενσεβίκοι ήταν η μία από τις δύο τάσεις του παλιού ενιαίου
μαρξιστικού ΣΔΕΚΡ (Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας), που διασπάστηκε το
1903, με τους μπολσεβίκους να αποτελούν την άλλη τάση. Οι μενσεβίκοι πίστευαν
ότι δεν υπήρχαν προϋποθέσεις για εξουσία της εργατικής τάξης στη Ρωσία, αν δεν
προηγούνταν μια μακρά περίοδος αστικής δημοκρατίας και καπιταλιστικής
ανάπτυξης. Έτσι, έγιναν στήριγμα της ρωσικής αστικής τάξης. Στο ζήτημα της
συμμετοχής της Ρωσίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, οι μενσεβίκοι-αμυνίτες τάχθηκαν
υπέρ, ενώ οι μενσεβίκοι-διεθνιστές (Μαρτόφ) κατά. Στην κορύφωση της επανάστασης,
το κόμμα αυτό ουσιαστικά κατέρρευσε, αφού η εργατική τάξη είχε ταχθεί μαζικά με
τους μπολσεβίκους.
8. Οι Καντέ (από τα αρχικά του «Συνταγματικοί Δημοκράτες») ήταν το κατ’
εξοχήν αστικό κόμμα της Ρωσίας. Κυριαρχούσε στην πρώτη φάση της Προσωρινής
Κυβέρνησης.
9. Η Επιτροπή Σωτηρίας της Πατρίδας και της Επανάστασης ήταν μια
απέλπιδα προσπάθεια να συντονιστούν όλες οι αντι-μπολσεβίκικες δυνάμεις.
Σημαντικό ρόλο σε αυτή έπαιζε το Δημοτικό Συμβούλιο της Πετρούπολης· το δημαρχείο
της πόλης ήταν για κάποιες ημέρες το κέντρο της αντεπανάστασης.
10. Οι τεκιστές (ή τεκίντσι) ήταν μουσουλμάνοι πολεμιστές από την
Κεντρική Ασία, πιστοί στον τσάρο και στον τσαρικό στρατηγό Κορνίλοφ.
11. Το Σμόλνυ ήταν αρχικά ένα πρότυπο παρθεναγωγείο της Πετρούπολης.
Μετά τη Φεβρουαριανή Επανάσταση, έγινε η έδρα του Σοβιέτ της Πετρούπολης και το
επιτελικό κέντρο των μπολσεβίκων. Από εδώ καθοδηγήθηκε η κατάληψη της εξουσίας
τον Οκτώβριο του ’17.
12. Η Νέα Ζωή ήταν εφημερίδα,
μενσεβίκικης απόκλισης, αλλά και πολιτική ομάδα, με σημαντικότερη φυσιογνωμία
τον διάσημο λογοτέχνη Μαξίμ Γκόρκυ. Στα επαναστατικά γεγονότα κράτησε στάση από
εχθρική απέναντι στους μπολσεβίκους έως μεσοβέζικη.
13. Μεγαλορώσοι ονομάζονταν οι Ρώσοι της παλιάς Ρωσίας, που αντιστοιχεί
περίπου στο κεντρικό και βόρειο τμήμα της ευρωπαϊκής Ρωσίας. Στην επαναστατική
φιλολογία, ο όρος αναφέρεται επίσης στις δυνάμεις εκείνες που στήριζαν την
καταπίεση των δεκάδων εθνοτήτων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας από το κυρίαρχο
ρωσικό έθνος.
14. Ο Αβίλοφ αυτός ήταν από την ομάδα της Νέας Ζωής και δεν έχει σχέση με τον μπολσεβίκο Επίτροπο του Λαού
Αβίλοφ-Γκλέμποφ, που αναφέρεται παραπάνω.