(γ΄
μέρος)
 |
| Πάνος Αναστασίου Μήτσος Καπετανάκης |
Στο
γ΄ μέρος του αφιερώματός μας στους Αγρινιώτες Κομμουνιστές-Τροτσκιστές
(1925-1944) κλείνουμε την εξιστόρησή μας με το δραματικό αλλά και ηρωικό τέλος
των αλησμόνητων συντρόφων μας. Ένα τέλος που τους ανέβασε μια για πάντα στο
βάθρο των τιμημένων μαρτύρων του επαναστατικού κινήματος στην Ελλάδα!
Την
άνοιξη-καλοκαίρι του 1944, λίγους μήνες πριν από το τέλος της Κατοχής, η
αντεπαναστατική σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ, βάσει συγκεκριμένου σχεδίου,
εξαπέλυσε ένα δολοφονικό όργιο εις βάρος των συντρόφων μας, με σκοπό: α) Να
τους εκδικηθεί για τις τεράστιες επιτυχίες τους όλη την προηγούμενη περίοδο μέσα
στο εργατικό κίνημα του Αγρινίου, που αντικειμενικά εξέθεταν την ολότελα
λανθασμένη πολιτική και τακτική του ΚΚΕ. β) Να αποτρέψει την επανενεργοποίησή
τους, που σίγουρα, μέσα στις ευνοϊκές συνθήκες του τέλους της Κατοχής, θα
ασκούσε τεράστια επίδραση στον εργατόκοσμο της πόλης, ο οποίος εμπιστευόταν και
εκτιμούσε βαθιά τους συντρόφους μας. γ) Να αποσιωπήσει κάθε κριτική έναντι της πολιτικής
του ΚΚΕ, που ετοιμαζόταν να παραδώσει την εξουσία και πάλι στην αστική τάξη με
το τέλος του πολέμου – μια προδοσία την οποία οι σύντροφοί μας θα ήταν οι
πρώτοι που θα την ξεσκέπαζαν ενώπιον του λαού. Ουσιαστικά, η τρομοκρατία
αποσκοπούσε και στην προληπτική φίμωση και των ίδιων των μελών του ΚΚΕ και
γενικά του αντιστασιακού κόσμου της περιοχής.
Και
αυτό το άνανδρο εγκληματικό δολοφονικό πογκρόμ είχε σαν κατάληξη να πέσουν κάτω
από τις σφαίρες των εκτελεστικών αποσπασμάτων του σταλινισμού 15 από τους πιο
εκλεκτούς και δοκιμασμένους στην πάλη Αγρινιώτες επαναστάτες (οι 2 στην Αθήνα),
συν 2 ακόμα που εκτελέστηκαν μόνο και μόνο επειδή ήταν συγγενείς τους και,
επιπλέον, συν ένα μέλος του ΚΚΕ που εκτελέστηκε γιατί είχε στενές σχέσεις με
τους συντρόφους μας και διαμαρτυρήθηκε για την εξόντωσή τους.
Η προετοιμασία των εγκλημάτων
Φυσικά,
οι Αγρινιώτες ήταν μόνο ένα μέρος από τους 100 και πλέον συντρόφους μας
–κυριολεκτικά ο ανθός του κινήματός μας– που εξοντώθηκε από τον σταλινισμό στα
τέλη του 1944. Αυτές οι δολοφονίες δεν οφείλονταν απλώς στο μίσος του
σταλινικού μηχανισμού έναντι των τροτσκιστών. Οι Έλληνες κομμουνιστές-τροτσκιστές
και αρχειομαρξιστές στοχοποιήθηκαν και εξοντώθηκαν μεθοδικά, βάσει σχεδίου επεξεργασμένου
από το Κρεμλίνο, ώστε να διαλυθεί μια από τις ισχυρότερες δυνάμεις που διέθετε ο
τροτσκισμός ανά τον κόσμο, με μεγάλη επιρροή μέσα στο ελληνικό εργατικό κίνημα
τις δεκαετίες ’20-’30 και με μαχητικότητα και ιδεολογική αδιαλλαξία που ήταν
γνωστή διεθνώς. Και, φυσικά, για να βγει από τη μέση ένα σημαντικό εμπόδιο για
τα σχέδια του Στάλιν, ο οποίος είχε αποφασίσει την εκχώρηση της Ελλάδας στη
δικαιοδοσία του αγγλικού ιμπεριαλισμού.
Η
προετοιμασία αυτών των εγκλημάτων είχε ξεκινήσει με μια σειρά τερατωδών
δημοσιευμάτων στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση (θεωρητικό όργανο του ΚΚΕ),
δημοσιεύματα τα οποία έφταναν στο σημείο να υποστηρίζουν ότι οι σύντροφοί μας
ήταν συνεργάτες της Γκεστάπο και κατέδιδαν στις κατοχικές αρχές αγωνιστές του
ΕΛΑΣ! Φυσικά, δεν μπήκαν στον κόπο να αναφέρουν έστω ένα όνομα τέτοιου
τροτσκιστή-συνεργάτη των κατακτητών, γιατί απλούστατα δεν υπήρχε.
Το
ότι αυτές οι δολοφονίες έγιναν βάσει οργανωμένου σχεδίου αποδεικνύεται από το
γεγονός ότι διεκπεραιώθηκαν ανά περιοχή (Αθήνα, Αγρίνιο, Ήπειρος, Φθιώτιδα,
Δυτική Μακεδονία) μέσα σε πολύ συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, ότι οι
συλλήψεις γίνονταν μεθοδικά και όχι σποραδικά ή τυχαία και ότι θανατώνονταν
στοχευμένα τροτσκιστές που ξεχώριζαν για τη δράση τους μέσα στο μαζικό κίνημα
και γι’ αυτό ακριβώς εθεωρούντο «επικίνδυνοι» από τον σταλινικό μηχανισμό.
Οι μάρτυρές μας
 |
| Το σπίτι στο οποίο συγκεντρώνονταν οι Αγρινιώτες αρχειομαρξιστές-τροτσκιστές πριν από τον Πόλεμο |
Η
περίπτωση του Αγρινίου, όμως, είχε κάποιες ιδιαιτερότητες. Κατ’ αρχάς, οι
δολοφονίες έγιναν μήνες πριν από το τέλος της Κατοχής και όχι μετά την
αποχώρηση των Γερμανών, όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αυτό έγινε γιατί οι
Αγρινιώτες σύντροφοί μας ήταν πάρα πολύ γνωστοί και αγαπητοί από τον
εργατόκοσμο της πόλης και δεν θα μπορούσαν να «εκκαθαριστούν» εύκολα σε ένα
απελευθερωμένο Αγρίνιο. Επιπλέον, πολλοί από αυτούς είχαν ενταχθεί στον τοπικό
ΕΛΑΣ, είχαν συγκεκριμένη αντιστασιακή δράση και δεν μπορούσαν να συκοφαντηθούν
για «εχθρική στάση» έναντι της Αντίστασης. Έτσι, έπρεπε να βρεθεί μια καλή «αφορμή»,
για να φανούν λιγότερο αδικαιολόγητες οι εκτελέσεις. Και θα δούμε πώς ακριβώς
έγινε, ενώ παραθέτουμε τα ονόματα των εκτελεσμένων συντρόφων μας:
Πάνος Αναστασίου. Ο φυσικός ηγέτης της αγρινιώτικης επαναστατικής
πρωτοπορίας, για την τεράστια προσφορά του οποίου μιλήσαμε στα προηγούμενα μέρη
του αφιερώματός μας. Ο σταλινικός μηχανισμός τον μισούσε βαθιά, γιατί αυτός
ήταν ο πρωτεργάτης για το πέρασμα υπό την ηγεσία του αρχειομαρξισμού-τροτσκισμού
μιας σειράς σωματείων της πόλης. Αποφασιστικός και πάντα μαζικό στοιχείο,
προσχώρησε νωρίς στον ΕΛΑΣ και έγινε υπεύθυνος στο χωριό Καλύβια Αγρινίου. Τον
Ιανουάριο του 1944 του ανατέθηκε να ανατινάξει ένα τρένο με ταγματασφαλίτες που
ερχόταν στο Αγρίνιο και θα περνούσε από τα Καλύβια. Τα εκρηκτικά, όμως, δεν του
παραδόθηκαν ποτέ –είτε σκόπιμα, όπως είναι το πιο πιθανό, είτε από ολιγωρία–
και η ανατίναξη δεν έγινε. Η «αφορμή» που ζητούσε ο μηχανισμός είχε βρεθεί. Ο
Αναστασίου πέρασε από απανωτά ανταρτοδικεία αλλά απολογήθηκε με παρρησία και
αθωώθηκε. Στη συνέχεια τον έστειλαν στο Καρπενήσι, όπου τότε βρισκόταν ο
Βελουχιώτης. Οι σταλινικοί του Αγρινίου δεν ήξεραν ότι ο Αναστασίου γνώριζε
πολύ καλά τον Άρη την εποχή (1925) που και αυτός ήταν αρχειομαρξιστής. Ο
Αναστασίου εξέφρασε ανοιχτά στον Βελουχιώτη τη διαφωνία του για τις
διαπραγματεύσεις του ΚΚΕ με την εξόριστη αστική κυβέρνηση του Καΐρου. Ο
Βελουχιώτης τον καθησύχασε. Σύμφωνα με μαρτυρίες, έσκισε το κατηγορητήριο και
τον προμήθευσε με ένα σημείωμα για να κυκλοφορεί ελεύθερα. Η εξέλιξη αυτή,
όμως, ανησύχησε ακόμα περισσότερο τους σταλινικούς ιεροεξεταστές. Αρχές Μαρτίου
του 1944 τον συνέλαβαν πάλι και τον δολοφόνησαν στο Καρπενήσι τον Απρίλιο του
1944.
Κώστας Λαδάς. Ηγέτης του τοπικού σωματείου τσαγκαράδων και
αντιπρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου. Ο αδερφός του, Χρήστος, όπως
έχουμε πει, είχε δολοφονηθεί από τους σταλινικούς το 1927 στην Αθήνα. Παρ’ όλα
αυτά, πιστεύοντας ότι οι διεθνιστές επαναστάτες δεν έπρεπε να μείνουν έξω από
το μαζικό κίνημα της Αντίστασης, εντάχθηκε στο ΕΑΜ. Μάλιστα, έγινε μέλος της διοίκησης
του Εργατικού ΕΑΜ Αγρινίου. Αργότερα, ανέβηκε στο βουνό με τον ΕΛΑΣ, ενώ είχε προειδοποιηθεί ότι μπορεί
να δολοφονηθεί ως αρχειομαρξιστής. Επεδίωξε να μάθει νέα για την τύχη του Πάνου
Αναστασίου. Τον Ιούνιο του 1944 συνελήφθη, τον μετέφεραν στο χωριό Ζελίχοβο
(Αγία Παρασκευή), τον βασάνισαν φρικτά και τον εκτέλεσαν στις αρχές Ιουλίου,
χωρίς να περάσει από ανταρτοδικείο.
Μήτσος Καπετανάκης. Καπνεργάτης συνδικαλιστής, από τους πιο επίλεκτους
αγωνιστές. Ανέβηκε στο βουνό τον Απρίλιο του 1944. Κρατήθηκε για μήνες στο
Μπερίκο (Δρυμώνας) μαζί με τον αδερφό του Λευτέρη, από ένα σημείο και μετά και με
τον Νίκο Ξανθόπουλο. Για να έχουν «πάτημα» να τους εξοντώσουν, τους συνέδεσαν
με τον Αναστασίου και τα συμβάντα του Ιανουαρίου στα Καλύβια (βλ. πιο πάνω). Ύστερα
από διάφορες «ανακρίσεις», εκτελέστηκε τον Ιούλιο του 1944 στο Ζελίχοβο.
Λευτέρης Καπετανάκης. Συνελήφθη τον Μάιο και εκτελέστηκε τον Ιούλιο του
1944 στο Ζελίχοβο, σε ηλικία μόλις 23 ετών. Δεν ήταν μέλος της οργάνωσης. Δολοφονήθηκε
μόνο και μόνο επειδή ήταν από μια οικογένεια που οι σταλινικοί μισούσαν βαθιά
λόγω της πρωτοπόρας παρουσίας της στο εργατικό και επαναστατικό κίνημα. Στο
σπίτι των Καπετανάκηδων στο Αγρίνιο οι δολοφόνοι έγραψαν «Τσεκούρι και φωτιά
στη φιδοφαμελιά»! Από τα υπόλοιπα αδέρφια, ο Τριαντάφυλλος Καπετανάκης γλίτωσε
επειδή βρισκόταν στην Αθήνα, ενώ ο Νίκος και ο Γιάννης συνελήφθησαν αλλά
σώθηκαν κατόπιν εντόνων διαμαρτυριών διαφόρων συγγενών τους. Τον Γιάννη τον
έσωσε ανώτατο στέλεχος του τοπικού ΕΑΜ, που υπήρξε επί χρόνια εργοδότης του και
τον συμπαθούσε.
Νίκος Ξανθόπουλος. Καπνεργάτης. Εντάχθηκε στο τοπικό ΕΑΜ και έπαιζε
σημαντικό ρόλο στο αντιστασιακό κίνημα στον προσφυγικό συνοικισμό της πόλης.
Συνελήφθη τον Μάιο και κρατήθηκε στο Μπερίκο με τους Καπετανάκηδες (βλ.
παραπάνω). Εκτελέστηκε στο Ζελίχοβο τον Ιούλιο του 1944.
Κώστας Καλογεράκης. Καπνεργάτης συνδικαλιστής. Συμμετείχε στο ΕΑΜ.
Συνελήφθη τον Ιούνιο στη Βελάουστα (Πυργί) και εκτελέστηκε τον Ιούλιο 1944 στην
Τατάρνα Ευρυτανίας.
Νίκος Ζησιμόπουλος. Ηγέτης του σωματείου ξυλουργών. Δεν εντάχτηκε στον
ΕΛΑΣ. Εκτελέστηκε μόνο και μόνο επειδή ήταν αρχειομαρξιστής, συγκεκριμένα τον
Αύγουστο 1944 κοντά στην Κλεπά Ναυπακτίας.
Γιώργος Κωνσταντίνου. Ταχυδρομικός. Τον συνέλαβαν στο χωράφι του,
πιθανότατα τον Ιούλιο 1944, και τον εκτέλεσαν χωρίς καμιά αφορμή.
Νίκος Παγώνης. Ο διανοούμενος του αρχειομαρξιστικού-τροτσκιστικού
πυρήνα του Αγρινίου, σπούδαζε Ιατρική στην Αθήνα. Πηγαινοερχόταν στο Αγρίνιο
και βοηθούσε στην ιδεολογική δουλειά, ενώ ήταν και ανταποκριτής της «Πάλης των
Τάξεων». Συμμετείχε σε αντιστασιακές δραστηριότητες μαζί με τον σύντροφο και
φίλο του Βασίλη Ράπτη. Τον Μάιο του 1944 οι σταλινικοί τον κάλεσαν να ανέβει
στο βουνό και να αναλάβει διοικητής μονάδας, μια και είχε υπηρετήσει ως έφεδρος
αξιωματικός στο στρατό. Μόλις ανέβηκε στο βουνό, τον συνέλαβαν αμέσως, τον
«ανέκριναν» και τον εκτέλεσαν στο Ζελίχοβο τον Ιούλιο του 1944.
 |
Κώστας Λαδάς Νίκος Παγώνης
|
Βασίλης Ράπτης. Στρατολογημένος στην οργάνωση από μαθητής, είχε
σημαντική δράση σε διάφορους τομείς. Εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ και έφτασε να γίνει
τοπικός πολιτικός καθοδηγητής και στρατολόγος ανταρτών. Όταν προσπάθησε να
μάθει για τις εκτελέσεις των συντρόφων του, τον συνέλαβαν και τον μετέφεραν στη
Μακρυνεία. Συγκρατούμενός του, φιλο-τροτσκιστής, του πρότεινε να αποδράσουν.
Τότε ο σπουδαίος αυτός αγωνιστής είπε το εξής, που αναδεικνύει και όλη την
τραγικότητα της κατάστασης των συντρόφων μας: «Και πού να πάω; Να πάω στο
Αγρίνιο και να με πιάσουν τα Τάγματα Ασφαλείας και να μ’ ανεβάσουν στο μπαλκόνι
να βγάλω λόγο εναντίον αυτού που πιστεύω; Ό,τι είναι να γίνει ας γίνει! Δώδεκα
κι ένας εγώ δεκατρείς! Ας γράψει η ιστορία!». Επειδή είχε την εκτίμηση πολλών
στελεχών του τοπικού ΕΛΑΣ, ο μηχανισμός τον θανάτωσε κρυφά τον Αύγουστο του
1944. Μάλιστα, διέδιδαν ότι είχε σκοτωθεί σε μάχη με τους Γερμανούς.
Γιώργος Αρμογένης. Συνδικαλιστής καπνεργάτης, μέλος της διοίκησης του
σωματείου. Δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες για την εκτέλεσή του.
Θωμάς Παπαδόπουλος. Συνδικαλιστής καπνεργάτης, εξορίστηκε στην Ανάφη επί
Μεταξά. Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για το πότε και πού ακριβώς θανατώθηκε, αν και
υπάρχουν πηγές που το επιβεβαιώνουν.
Νίκος Ζαχαριάδης. Συνδικαλιστής καπνεργάτης, από τους καλύτερους
ρήτορες εργατικών αγώνων. Εκτελέστηκε στο Ζελίχοβο, πιθανότατα τον Ιούλιο του
1944.
Γιάννης Μάγειρας. Καπνεργάτης, που είχε φυλακιστεί για τη
συνδικαλιστική του δράση. Δολοφονήθηκε το καλοκαίρι του 1944, χωρίς να είναι
γνωστά περισσότερα στοιχεία.
Κώστας Μπαϊρακτάρης. Αγρονόμος. Τη δολοφονία του (όπως και των υπολοίπων
βέβαια) αναφέρει ο αντιστασιακός, συγγραφέας, πρώτος δήμαρχος Αγρινίου μετά την
Κατοχή και μετέπειτα βουλευτής της ΕΔΑ Θανάσης Κακογιάννης. (Τη συγκεκριμένη
πηγή την αναφέρουμε γιατί είναι αδύνατον να την αμφισβητήσει η ηγεσία του ΚΚΕ).
Μήτσος Θεμελής. Καπνεργάτης συνδικαλιστής, πρώτα στο Αγρίνιο και μετά
στην Αθήνα, με μεγάλες αγωνιστικές περγαμηνές. Εκτελέστηκε στην Αθήνα κατά τη
διάρκεια των Δεκεμβριανών. Επιστρέφοντας από κάποια από τις μεγάλες διαδηλώσεις
του Δεκεμβρίου του ’44, οι σταλινικοί έμαθαν ότι είχε βγάλει λόγο σε ορισμένους
καπνεργάτες. Το ίδιο βράδυ τον πήραν από το σπίτι του στην Κοκκινιά. Ενώ τον
πήγαιναν σε ένα λόφο που χρησιμοποιούνταν για εκτελέσεις, επιχείρησε να
διαφύγει. Το σώμα του βρέθηκε κατατρυπημένο από τις σφαίρες. Ο αδερφός τους
Γιάννης Θεμελής, που ζούσε επίσης στην Αθήνα, στο Παγκράτι, γλίτωσε την ίδια
περίοδο δύο φορές τη σύλληψη και εκτέλεση.
Θεμελής Θεμελής. Αδερφός των προηγούμενων, δικηγόρος, δεν ήταν
οργανωμένος στο κίνημα. Εκτελέστηκε τον Δεκέμβριο του 1944 στο Παγκράτι, μόνο
και μόνο γιατί είχε αδερφούς στελέχη του τροτσκισμού.
Δεν
θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε και τον Αλέκο
Ντούβα, μέλος του ΚΚΕ, σημαντικό αγωνιστή του καπνεργατικού κινήματος και
έναν από τους 7 Αγρινιώτες που σχημάτισαν την πρώτη αντάρτικη ομάδα στην
περιοχή. Εκτελέστηκε γιατί είχε διαμαρτυρηθεί για τις δολοφονίες των
αρχειομαρξιστών-τροτσκιστών, με τους οποίους διατηρούσε συναγωνιστικές σχέσεις,
αλλά και επειδή ανήκε παλιότερα στην τάση Ασημίδη, η οποία κατήγγειλε τις
αντιδημοκρατικές μεθόδους του Ζαχαριάδη στο κόμμα.
Οι σύντροφοί μας θα δικαιωθούν
Οι
δολοφονίες των επαναστατών συντρόφων μας, παρότι έγιναν από ανθρώπους που
εδήλωναν «κομμουνιστές», δεν βαρύνουν τον κομμουνισμό. Διότι έγιναν όχι για την
εκπλήρωση των αρχών του κομμουνισμού, αλλά για το αντίθετο: για να καλυφθεί και
να διευκολυνθεί η προδοσία των αρχών του κομμουνισμού.
Οι
νεκροί σύντροφοί μας, που έφυγαν συκοφαντημένοι και άνανδρα σκοτωμένοι, θα
δικαιωθούν. Αυτό, όμως, δεν είναι έργο της αστικής δικαιοσύνης –γι’ αυτό και κανείς
δικός τους δεν απευθύνθηκε σε αυτή– αλλά της δικαιοσύνης της μελλοντικής
σοσιαλιστικής κοινωνίας· που είμαστε τόσο σίγουροι για την επικράτησή της όσο
ήταν και οι σύντροφοί μας όταν πέθαιναν κάτω από τις σφαίρες της
αντεπαναστατικής γραφειοκρατίας. Πάντως, είμαστε βέβαιοι ότι μια από τις πρώτες
ενέργειες της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα θα είναι να στήσει στην
πόλη του Αγρινίου ένα μνημείο αντάξιο της προσφοράς τους στην εργατική τάξη,
της αυταπάρνησης και της θυσίας τους. Ζήτω το αγρινιώτικο προλεταριάτο και η
επαναστατική πρωτοπορία του! Ζήτω οι αθάνατοι Αγρινιώτες
Κομμουνιστές-Τροτσκιστές!
Πάρις Δάγλας
ΥΓ. Για πολλά στοιχεία που αναφέρονται
σε αυτό το άρθρο βασιστήκαμε και στα έργα «Ιστορία του Μπολσεβικισμού-Τροτσκισμού
στην Ελλάδα» του Κ. Καστρίτη (Λουκά Καρλιάφτη), «Ο σφαγιασμός των
αρχειομαρξιστών της περιοχής Αγρινίου από τον ελληνικό σταλινισμό» του Γιάννη
Καρύτσα, καθώς και σε διηγήσεις παλιών συντρόφων.