Μόνο συλλογικά μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση στους χώρους εργασίας και να ανορθώσουμε το ηθικό μας
Αυτή την εικόνα βλέπουμε όλο και πιο συχνά μέσα στους εργασιακούς
χώρους. Και στην τηλεργασία τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.
Λύσεις ατομικές δεν υπάρχουν. Η διέξοδος είναι στο ζωντάνεμα
των σχέσεων με τους συναδέλφους, στη απόκτηση ταξικής
συνείδησης, στη συλλογική διεκδίκηση.
Μπορεί ο covid να άφησε το αποτύπωμά του στην ψυχική υγεία του ανθρώπων, με τα παρατεταμένα λοκντάουν, την ανασφάλεια, την τρομοκρατία των ΜΜΕ και την κατασταλτική διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση, ωστόσο τα αυξημένα προβλήματα ψυχικής υγείας των Ελλήνων εργαζομένων, που καταγράφονται σε φετινή έρευνα του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και άλλων φορέων, έχουν βαθύτερα και προγενέστερα αίτια. (Σε παρόμοια έρευνα του 2021, εν μέσω πανδημίας, τα ποσοστά κατάθλιψης ήταν αρκετά μικρότερα από ό,τι είναι σήμερα). Τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους (41%) αισθάνονται μελαγχολία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Το 2% σκέφτεται την αυτοκτονία. Κρίσεις πανικού, διαταραχές ύπνου, μοναξιά, στρες, νευρικότητα, ανεξέλεγκτος θυμός είναι συμπτώματα που ταλαιπωρούν τους Έλληνες εργαζόμενους και κυρίως τους νεότερους και τις γυναίκες.
Τα αίτια της ψυχικής δυσφορίας, που αποτυπώνεται στην έρευνα, αναδύονται από τα αδιέξοδα που δημιουργεί το καπιταλιστικό σύστημα το οποίο βρίσκεται σε προχωρημένη σήψη. Βρίσκονται στη σταδιακή και μεθοδευμένη εδραίωση των νεοφιλελεύθερων εργασιακών σχέσεων και του νεοφιλελευθερισμού γενικά σε όλο το κοινωνικο-οικονομικό γίγνεσθαι: ελαστικά ωράρια, εντατικοποίηση και ευελιξία, εργοδοτική τρομοκρατία, ανταγωνισμός μεταξύ των εργαζομένων, στραγγαλισμός των συλλογικών δράσεων. Επίσης, τηλεργασία, συνεπακόλουθη κατάργηση των ορίων μεταξύ εργάσιμου και ελεύθερου χρόνου και αναγκαιότητα συνεχούς σύνδεσης στο διαδίκτυο.
Η εργασία από το σπίτι για τις γυναίκες με παιδιά αποδείχθηκε στην πορεία πολύ πιο δύσκολη. Απομονωμένες και αποκομμένες από το εργασιακό περιβάλλον και τον υποστηρικτικό ρόλο των συναδέλφων, είναι υποχρεωμένες να μοιράζουν τον χρόνο τους παράλληλα στην αμειβόμενη εργασία, στα παιδιά και στις δουλειές του σπιτιού. Και συν τοις άλλοις να βασανίζονται από ενοχές απέναντι στα παιδιά και στη δουλειά τους. Αποξένωση στη δουλειά, αποξένωση και στον ελεύθερο χρόνο. Μείωση των κοινωνικών συναναστροφών και της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, «κοινωνικοποίηση» μέσω του διαδικτύου, αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού και απώλεια της κοινότητας. Το άγχος, η πίεση, η αποξένωση και ο ακραίος ατομικισμός ασκούν βαθιά και αρνητική επίδραση στην ψυχική ευημερία των ανθρώπων, όπως και η έλλειψη ελέγχου των ανθρώπων επάνω στην ίδια τους τη ζωή, σε μια κοινωνία που η επιτυχία και η ευτυχία είναι συνυφασμένες με τη συσσώρευση ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
Η ανησυχία των κρατικών επιτελείων για την επιδείνωση της ψυχικής υγείας των εργαζομένων έχει βέβαια να κάνει με τις επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των εργαζομένων και κατ’ επέκταση με τη μείωση της κερδοφορίας των αφεντικών τους, και όχι με το ότι ξαφνικά νοιάστηκαν για την υγεία της εργατικής τάξης.
Η αστική κοινωνία του 21ου αιώνα είναι μια κοινωνία εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης του ανθρώπου, που βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία της εργατικής τάξης. Μόνο δεινά έχει να προσφέρει πια αυτό το σύστημα. Η ιστορική του αποστολή έχει εδώ και πολλά χρόνια επιτελεστεί.
Η ανάπτυξη των αγώνων και των συλλογικών δράσεων για καλύτερες συνθήκες εργασίας, με αξιοπρεπείς μισθούς και ελεύθερο χρόνο, για τη συμμετοχή των εργαζομένων συλλογικά στη λήψη αποφάσεων που αφορούν τους ίδιους και τον τρόπο που εργάζονται, για σύγχρονα δικαιώματα σε όλους τους τομείς της ζωής, για δημόσιες και δωρεάν δομές ψυχικής υγείας, και γενικά για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή και ελπίδα για το αύριο. Η συντροφικότητα, η συναδελφικότητα, η αλληλεγγύη, ένας ζωντανός κοινωνικός ιστός, η επιστροφή στους εργασιακούς χώρους, η συμμετοχή στο σωματείο, η επαφή με τους συναδέλφους μας και εκτός δουλειάς, η ανταλλαγή ιδεών και προβληματισμών που αφορούν την κοινωνία είναι τα αντίδοτα στην πνευματική και συναισθηματική δυσφορία των εργαζομένων και ταυτόχρονα η δύναμη της εργατικής τάξης! Η πάλη για μια άλλη κοινωνία είναι απαραίτητη και αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε!
Όλγα Στεφανίδου