Οι χήρες των σκοτωμένων στους πολέμους
στρατιωτών, ένα μαχητικότατο κομμάτι
του κινήματος των θυμάτων πολέμου
Άρθρο για τους αγώνες των αναπήρων
στην ελληνο-αμερικάνικη εφημερίδα
«Η Φωνή του Εργάτου»
Κάθε χρόνο, χιλιάδες νέοι και λιγότερο νέοι, περνάμε από τη λεγόμενη Πλατεία Μαβίλη τελειώνοντας την πορεία τιμής για τη 17η Νοέμβρη 1973. Αμφιβάλλουμε όμως πόσοι από τους συμμετέχοντες γνωρίζουν ότι η πλατεία και η περιοχή αυτή έχει μια ιστορία πολύ σπουδαία για τη νεολαία και τον λαό μας.
Η πλατεία αυτή λεγόταν «Στέγη Πατρίδος» και ήταν τμήμα μιας ευρυτάτης έκτασης, από τον Λυκαβηττό ως τη σημερινή αμερικάνικη πρεσβεία και ως το νοσοκομείο του ΝΙΜΤΣ. Ήταν μια έκταση που εξυπηρετούσε τον στρατό και περιλάμβανε στρατόπεδα, τολ για πυρομαχικά, ενδιαιτήματα, νοσοκομειακές υπηρεσίες και ό,τι γενικά αφορούσε το στράτευμα. Εδώ άρχισαν να φτάνουν και οι πρώτοι ανάπηροι πολέμου, ορφανά και χήρες...
Η Ελλάδα για δέκα χρόνια (1912-1922) έκανε πολέμους. Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, εκστρατεία στην Ουκρανία και Μικρασιατική εκστρατεία. Όπως καταλαβαίνει κανείς, το αναπηρικό ζήτημα, οι χήρες και τα ορφανά παιδάκια αποτέλεσαν το νούμερο ένα ζήτημα για τον φτωχό λαό. Χιλιάδες τα θύματα που πέθαναν στις μάχες και τα νοσοκομεία. Αλλά και χιλιάδες οι χήρες, τα ορφανά και οι σακατεμένοι από τα βόλια, τα κανόνια και τα δηλητηριώδη αέρια.
Η συντριπτική πλειονότητα ήλθε στο μέρος απ’ όπου ξεκίνησε για τους πολέμους, δηλαδή στην περιοχή που προείπαμε. Εδώ υπήρχαν οι συνάδελφοί τους φαντάροι (υπήρχαν στρατόπεδα με νεοσύλλεκτους), περίθαλψη, αλλά και εκτάσεις ακατοίκητες που μπορούσαν να στεγάσουν τα πονεμένα κορμιά των θυμάτων του μιλιταρισμού. Γέμισε η περιοχή από ανθρώπινα ράκη. Με κομμένα πόδια και χέρια. Με ανάγκες απλές, που όμως για αυτούς είχαν δυσθεώρητες δυσκολίες. Όπως π.χ. το θέμα της τουαλέτας ή της αλλαγής γαζών...
Οι ανάπηροι άρχισαν να καταλαμβάνουν εκτάσεις από τα λεγόμενα Κουντουριώτικα, που ανήκαν στη Μονή Πετράκη. Νόμιμα ή «παράνομα», οι πονεμένοι, οι φτωχές χήρες, τα παιδιά χωρίς πατέρα άρχισαν να τακτοποιούνται κάπως.
Οι αρχειομαρξιστές, που είχαν και αυτοί αγωνιστεί στα πεδία των μαχών, βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή. Αφού ήταν οργανικό κομμάτι των αναπήρων, αγωνίστηκαν με νύχια και με δόντια μέσα στα πιο δύσκολα ζητήματα της ανθρώπινης ζωής. Αντιμετώπισαν ζητήματα όπως της διατροφής στα κοινόβια που είχαν δημιουργηθεί ή της ιατροφαρμακευτικής φροντίδας διαμέσου μιας στοιχειώδους αλληλοβοήθειας. Επίσης, το θέμα της επιμελητείας, την καθαριότητα, ασθένειες σαν τη φθίση κ.λπ.
Κύριο αποτέλεσμα, όμως, της δράσης των αρχειομαρξιστών στην ταλαιπωρημένη αυτή ανθρώπινη μάζα ήταν το ανέβασμα της πάλης σε ανώτερο συνδικαλιστικό και πολιτικό επίπεδο. Ήταν η Γενική Συνομοσπονδία Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου, με ηγέτη τον Σταύρο Βερούχη. Ήταν η πάλη στην περιοχή αυτή των Αμπελοκήπων, στην Αθήνα γενικά, και στις πρωτεύουσες των νομών, όπου υπήρχαν παραρτήματα, αλλά και στα χωριά. Μέσα στα πιο απρόβλεπτα μέρη, όπως π.χ. εκκλησίες, οι ανάπηροι πρώην στρατιώτες οργάνωναν συνελεύσεις και αγωνίζονταν για τη δικαίωσή τους. Οπλισμένοι ακόμα και από τη γνώση για τους αγωνιστές του 1821, που κυριολεκτικά πετάχτηκαν στον δρόμο, έβαλαν πολιτικά ζητήματα και κίνησαν ανεπανάληπτους αγώνες.
Από τη σημερινή Πλατεία Μαβίλη, τότε Πλατεία Στέγης Πατρίδος, ξεκινούσαν οι τρομεροί αγώνες, οι πορείες και συγκεντρώσεις τους. Ακολουθούσαν δε ακριβώς την ίδια πορεία με σήμερα, αλλά με αντίθετη φορά. Αφού οι αρχειομαρξιστές μιλούσαν και συγκινούσαν τα πλήθη των αναπήρων, συγκροτούνταν πορείες που στην κεφαλή τους είχαν τα ορφανά και τις μαυροφορεμένες χήρες. Ακολουθούσαν, σε στρατιωτική παράταξη, οι σακατεμένοι από τους πολέμους αγωνιστές. Με την επιμελητεία τους. Με τα χρειώδη για τα ανάπηρα κορμιά τους. Οι πορείες έφταναν συνήθως στα πρωθυπουργικά γραφεία, όπου το βάρβαρο αστικό κράτος κατάφερνε με χίλια ζόρια να συγκροτήσει μια δύναμη για να τους χτυπήσει. Οι περισσότεροι φαντάροι, τα παιδιά του λαού, αρνούνταν να χτυπήσουν, γιατί έβλεπαν στα μάτια τους το μέλλον το δικό τους και των οικογενειών τους.
Εμπρός στο μέλλον της επαιτείας που επεφύλαξαν οι κυρίαρχοι, οι ανάπηροι αντέτασσαν την αξιοπρέπεια, ατομική και γενική. Και όταν το κράτος τους παραχώρησε το δικαίωμα των περιπτέρων, όπου στα 3 τετραγωνικά (και πολλά λέω) μπήκαν τα σακατεμένα κορμιά τους, οι αρχειομαρξιστές-τροτσκιστές στάθηκαν στο πλευρό τους.
Αν σήμερα οι αγώνες τους είναι «ξεχασμένοι», σαν την ιστορία της Πλατείας Μαβίλη, χρέος μας είναι να τους ξαναθυμίσουμε και να διδαχθούμε από αυτούς, αλλά και να απασχοληθούμε με προβλήματα της καθημερινής ζωής των καταπιεσμένων, που ο καπιταλισμός είναι παντελώς ανίκανος να λύσει ή να βελτιώσει.
Αριστείδης Λάμπρου