Στην ακί του στοχάστρου ΒΟΛΗ ΚΑΤΑ ΒΟΛΗ

 

Του Γιάννη Βερούχη (1931-2010)

 

Ο πρωτόγονος φόβος

● Εδώ θα ασχοληθούμε με τον φόβο από την πλευρά της κοινωνιολογίας. Δηλαδή τον προερχόμενο από τις σχέσεις των κοινωνικών τάξεων.

 ▬ Σε κάθε κοινωνία χωρισμένη σε τάξεις, η εκμεταλλεύτρια κοινωνική τάξη επιβάλλει την κυριαρχία της πάνω στην υποταγμένη εκμεταλλευόμενη τάξη με τη φυσική βία. Την οποία όμως δεν είναι αναγκασμένη πάντοτε να ασκεί κάθε στιγμή διότι της αρκεί η υπενθύμιση των συνεπειών της βίας δια του φόβου της βίας.

 Οπότε ο φόβος είναι το βασικό ταξικό ψυχολογικό μέσο επιβολής και υποταγής. Έτσι κρατιόταν υποταγμένη η τάξη των δούλων, έτσι η τάξη των δουλοπάροικων, και έτσι κρατιέται και η εργατική τάξη μας στο σημερινό αστικό κοινωνικό σύστημα. 

Σε ολόκληρη την κοινωνία αυτό δεν φαίνεται αμέσως καθαρά. Όταν όμως αρχίσουμε να εξετάζουμε κάθε κύτταρο του κοινωνικού συστήματος χωριστά, π.χ. ένα εργοστάσιο ή κάθε ομαδικό χώρο εργασίας, τότε θα δούμε εκεί: Ότι το μέσο της επιβολής των συμφερόντων του εργοδότη είναι ο φόβος. Ο φανερός ή κρυφός φόβος, ο πρωτόγονος φόβος της απόλυσης, της δυσμένειας κ.λπ. κ.λπ.

Αυτό γινόταν από παλιά. Στην εποχή της δουλείας, ο δουλοκτήτης σκότωνε έναν δούλο για να φοβούνται και να δουλεύουν με ένταση οι υπόλοιποι. Στη φεουδαρχία έβαζε ο φεουδάρχης έναν δουλοπάροικο να πεθάνει μέσα σ’ ένα κλουβί, πάλι για να δουλεύουν με ένταση οι δουλοπάροικοι. Στη δική μας την «πολιτισμένη» αστική κοινωνία, ο σύγχρονος δουλοκτήτης ο καπιταλιστής-εργοδότης δεν σκοτώνει μεν, αλλά απολύει μερικούς –σύγχρονους δούλους του– εργάτες, για να τους βλέπουν οι υπόλοιποι εργάτες μέσα στην ανέχεια της ανεργίας και να υποτάσσονται φοβισμένοι στη θέληση του εργοδότη εκμεταλλευτή τους.

● Οπότε ένα από τα βασικά καθήκοντα της συνειδητής πρωτοπορίας, στην πάλη της για την αφύπνιση της εργατικής τάξης, είναι να την πείσει να μην φοβάται. Αλλά για να μπορέσει όμως να την πείσει γι’ αυτό, πρέπει πρώτα απ’ όλα να μην φοβάται η ίδια. Η συνειδητή επαναστατική πρωτοπορία αποτελείται από ένα οργανωμένο σύνολο εθελοντών μαχητών, που εκ των πραγμάτων διαδραματίζουν τον ρόλο των μικρών ή μεγάλων στελεχών της εργατικής τάξης: Και σ’ αυτούς εναπόκειται να μεταδώσουν στους εργάτες που επηρεάζουν τη νοοτροπία και τη λογική της καταπολέμησης του φόβου.

● Ο φόβος είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης, και δεν γεννιούνται άφοβοι άνθρωποι, αλλά διαμορφώνονται οι άνθρωποι πάνω στο αν ελέγχουν ή δεν ελέγχουν τον φόβο τους.

Η καταπολέμηση του φόβου είναι κυρίως ζήτημα συνειδητού τρόπου σκέψης. Και έχει αποδειχθεί ότι η μεγαλύτερη σχολή συνειδητής καταπολέμησης του φόβου, είναι η πραγματική ταξική πάλη σε όλες τις μορφές της, αρχίζοντας από τους επιθετικούς ή αμυντικούς οικονομικούς αγώνες της εργατικής τάξης και τελειώνοντας στους πολιτικούς και ιδεολογικούς αγώνες.

Αυτό όμως που διαμορφώνει από την αρχή τον πρωτοπόρο μαχητή έναντι του φόβου, είναι ότι καταλαβαίνει καλά ότι πέρα από τα λόγια ο αποτελεσματικότερος τρόπος επηρεασμού και διδασκαλίας των εργατών είναι η προσωπική του παραδειγματική στάση: Όπως αργότερα καταλαβαίνει επίσης πολύ καλά, ότι οι ιδιότητες που ιδιαίτερα εκτιμούν οι εργάτες στους υποψηφίους ηγέτες τους, είναι η τιμιότητα, η σοβαρότητα, η ψυχραιμία και η τόλμη.

Έτσι καταλήγουμε: Ότι ο συνειδητός τρόπος σκέψης, η συμμετοχή στην ταξική πάλη, η κατανόηση της νοοτροπίας των εργατών, το πνεύμα της πολιτικής ευθύνης, και όλα αυτά μαζί που γίνονται τελικά συνήθεια, είναι αυτά που διαμορφώνουν τον τύπο του πρωτοπόρου μαχητή απέναντι στον φόβο.

● Επίσης εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι ένα από τα μεγαλύτερα εργατικά συνθήματα του κόσμου, που βγήκε από τη μεγάλη απεργία των Άγγλων ανθρακωρύχων του 1926, είναι το: «Πολεμάμε τον φόβο της ανεργίας και της πείνας».

● Είναι εντελώς αναγκαίο όμως να το τονίσουμε, ότι δεν ταυτίζεται ποτέ η αφοβία με οποιαδήποτε μορφή προχειρότητας βιαστικότητας και απροσεξίας.

Στην σημερινή φάση που περνάει η εργατική τάξη, ο πρωτοπόρος μαχητής εργάτης αποφεύγει να εκτίθεται στην εξοντωτική διάθεση του κάθε εργοδότη πριν οργανώσει μια αξιόλογη εργατική βάση.

Η υποτίμηση των προφυλακτικών μέτρων στην πορεία για τη συγκρότηση εργατικών βάσεων μέσα στους χώρους εργασίας, στο όνομα οποιασδήποτε αφοβίας, είναι ένα λάθος. Η αφοβία μας υπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς που έχουν σχέση με την προετοιμαζόμενη ενότητα των εργατών, και ουδέποτε με τον συναισθηματισμό της στιγμής.

● Και τώρα είναι πια η ώρα να μιλήσουμε για τον αδαμάντιο νόμο της σχέσης δύναμης και φόβου.

Ποιοι φοβούνται; Οι αδύναμοι. Ποιοι δεν φοβούνται; Οι δυνατοί. Φοβάται ο ατομικοποιημένος εργάτης γιατί αισθάνεται αδύναμος. Όπως δεν φοβούνται οι ενωμένοι εργάτες γιατί αισθάνονται δυνατοί. Οπότε το σύνθημά μας ολοκληρώνεται: Καλλιεργούμε την αντίσταση στον φόβο και ταυτόχρονα σφυρηλατούμε την ενότητα των εργατών. Αρχίζοντας πάντα από την οργάνωση μιας ομάδας εκ των συνειδητών εργατών.

Όσο για τον καπιταλιστή-εργοδότη αυτός πάντα θέλει τους εργάτες του ατομικοποιημένους, για να αισθάνονται αδύναμοι, να φοβούνται και να υποτάσσονται.

● Και τώρα είναι ωφέλιμο να αναφέρουμε ότι στο ουσιαστικό ζήτημα: Ότι οι συνθήκες είναι αυτές που διαμορφώνουν τον άνθρωπο, βρήκαμε μια ωραία διατύπωση του Λέοντα Τρότσκυ. «Το υγιές εργατικό κίνημα είναι η μεγαλύτερη σχολή ηθικής και ψυχικής ανάτασης του ανθρώπου. Και έχουμε δει να μπαίνουν στο κίνημα ρομαντικοί και δειλοί νέοι και νέες, και να μεταβάλλονται τελικά στους πιο αποφασιστικούς και σκληροτράχηλους κοινωνικούς επαναστάτες…».

● Επίλογος αυτού του κειμένου

Οπωσδήποτε τα θύματα του πρωτόγονου φόβου είναι οι καταπιεζόμενοι λαοί.

Ταυτόχρονα όμως, θύματα του πρωτόγονου φόβου του λαού, έχει αποδειχθεί ότι ήταν και όλα τα πολιτικά συστήματα που καλλιέργησαν την αυταπάτη, ότι διά του πρωτόγονου φόβου των λαών τους, η ζωή τους θα ήταν αιώνια… Τέτοια παραδείγματα έχουμε πολλά. Ήταν ο φασισμός του Χίτλερ και όλα τα φασιστικά καθεστώτα, ήταν όλα τα στρατοκρατικά δικτατορικά καθεστώτα, όπως επίσης ήταν και η σταλινική αντεπανάσταση και τα σταλινικά καθεστώτα της, που η ζωή όλων αυτών των καθεστώτων αποδείχθηκε όχι αιώνια…! Αλλά ιστορικά βραχύβια.

● Επίσης από τον πρωτόγονο φόβο των καταπιεσμένων λαών εκπορεύονται –σαν «εύκολη» λύση– και η καπιταλιστική λαιμαργία και η καπιταλιστική ληστρική αρπακτικότητα…

Και αυτό συμβαίνει και σήμερα με την ελληνική μεγαλοαστική τάξη, η οποία αρκετά γρήγορα θα βγάλει και αυτή το μεγάλο συμπέρασμα, ότι με τον πρωτόγονο φόβο του ελληνικού λαού, τελικά αυταπατήθηκε…

Και αυτά τα γράφουμε για να τα διαβάσουν καλά, και τα πολιτικά, καθοδηγητικά τυπο-τηλεοπτικά συγκροτήματα της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης, που είναι του Αλαφούζου, του Λαμπράκη, και του Τεγόπουλου…

 

Γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1999

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

 

Συνεχίζουμε, με αναδημοσίευση παλιών κομματιών (που διατηρούν όλη τους την επικαιρότητα και την πολιτική σημασία), τη σπουδαία αυτή στήλη που έγραφε ο αλησμόνητος σύντροφος, δάσκαλος και ηγέτης Γιάννης Βερούχης.