Η ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΤΣΚΥ του Τζέημς Κάννον (Μέρος 1ο)

 

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Δόξα

Ο Τρότσκυ μιλάει σε στρατιώτες του κόκκινου στρατού

Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη δολοφονία του συναρχηγού της Οκτωβριανής Επανάστασης, του μεγάλου επαναστάτη μαρξιστή ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ (21 Αυγούστου 1940). Το δολοφονικό χέρι του πράκτορα του Στάλιν τερμάτισε τη βιολογική ύπαρξή του, δεν μπόρες όμως να ανακόψει τη δύναμη τη δύναμη των ιδεών του, που συνεχίζουν να καθοδηγούν την επαναστατική πρωτοπορία στον δρόμο της ανατροπής της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και της προετοιμασίας του σοσιαλιστικού μέλλοντος της ανθρωπότητας. Επτά ημέρες μετά τη δολοφονία του Τρότσκυ, ο σπουδαίος Αμερικανός τροτσκιστής εργατικός ηγέτης Τζέημς Κάννον εκφώνησε αυτόν τον λόγο σε μια συνάντηση μνήμης στη Νέα Υόρκη. Ο τίτλος αυτής της νεκρολογίας κανονικά είναι «Στη μνήμη του Γέρου», όπως αποκαλούσαν τον Τρότσκυ οι πιο στενοί του σύντροφοι. Θα παρουσιάσουμε το κείμενο αυτό σε συνέχειες, στη μετάφραση της συντρόφισσας μας Αλεξάνδρας Δόξα.

Ολόκληρη η συνειδητή ζωή του συντρόφου Τρότσκυ από τη στιγμή που μπήκε στο εργατικό κίνημα στην επαρχιακή πόλη Νικολάγιεφ της Ρωσίας στην ηλικία των δεκαοχτώ μέχρι το θάνατό του στην Πόλη του Μεξικού σαράντα δύο χρόνια αργότερα, ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στην υπόθεση και τον αγώνα για μια κεντρική ιδέα. Αγωνίστηκε για την απελευθέρωση των εργατών και όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων του κόσμου και τη μετάβαση της κοινωνίας από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό μέσα από την επανάσταση. σύμφωνα με την αντίληψή του, η επιτυχία αυτής της απελευθερωτικής σοσιαλιστικής επανάστασης προϋποθέτει την ηγεσία ενός επαναστατικού πολιτικού κόμματος της εργατικής πρωτοπορίας.

Ποτέ, σε όλη τη συνειδητή ζωή του ο σύντροφος Τρότσκυ δεν παρέκκλινε από αυτή την ιδέα. Ποτέ δεν είχε ενδοιασμούς γι’ αυτήν και ποτέ δεν έπαψε να αγωνίζεται για την υλοποίησή της. Στο νεκροκρέβατό του, στο τελευταίο του μήνυμα προς εμάς –στη διαθήκη του- διακήρυξε την πίστη του στην ιδέα της ζωής του: «Πείτε στους φίλους μας ότι είμαι σίγουρος για τον θρίαμβο της 4ης Διεθνούς. Εμπρός!»

Ολόκληρος ο κόσμος γνωρίζει το έργο και τη διαθήκη του. Ο παγκόσμιος τύπος μετέφερε την τελευταία διαθήκη του και την έκανε γνωστή σε εκατομμύρια κόσμου. Και στο μυαλό και στην καρδιά όλων αυτών σ’ όλον τον κόσμο, που πενθούν μαζί μας απόψε, μια σκέψη, μια ερώτηση βρίσκεται πάνω απ’ όλα: Το κίνημα που δημιούργησε και ενέπνευσε θα μπορέσει να επιβιώσει μετά ον θάνατό του; Θα μπορέσουν οι οπαδοί του να κρατήσουν τους δεσμούς τους, θα είναι ικανοί να μεταδώσουν τη διαθήκη του και να πραγματοποιήσουν την απελευθέρωση των καταπιεσμένων κάνοντας την 4η Διεθνή να θριαμβεύσει;

Χωρίς κανέναν ενδοιασμό, λέμε «ναι» σ’ αυτές τις ερωτήσεις. Οι εχθροί που προβλέπουν κατάρρευση του Τροτσκιστικού κινήματος μετά από την απώλεια του Τρότσκυ κι εκείνοι οι φίλοι με την αδύναμη πίστη που φοβούνται κάτι τέτοιο, δεν έχουν καταλάβει τον Τρότσκυ, ποιος ήταν, τι σηματοδοτούσε και τι άφησε πίσω του. Καμία άλλη οικογένεια δεν έλαβε ποτέ τόσο μεγάλη κληρονομιά σαν αυτή που ο σύντροφος Τρότσκυ, σαν προνοητικός πατέρας, άφησε στην οικογένεια της 4ης Διεθνούς, τους θεματοφύλακες όλων των προοδευτικών ανθρώπων ανά τον κόσμο. Μας άφησε μια μοναδική κληρονομιά ιδεών, που θα καθοδηγήσουν τον αγώνα προς το ελεύθερο μέλλον της ανθρωπότητα. Οι ισχυρές ιδέες του Τρότσκυ είναι το πρόγραμμά μας και η σημαία μας. Είναι ένας καθαρός οδηγός για τη δράση μας σε όλες τις δυσκολίες του αγώνα μας και μια συνεχής επιβεβαίωση ότι πράττουμε το σωστό και ότι ο θρίαμβός μας είναι δεδομένος.

Τζέημς Κάννον

Ο ίδιος ο Τρότσκυ πίστευε ότι οι ιδέες είναι η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο. Οι συγγραφείς μπορεί να πεθαίνουν, όμως οι ιδέες τους, από τη στιγμή που καταγράφονται, ζουν τη δική τους ζωή. Αν είναι σωστές ιδέες, βρίσκουν το δρόμο τους παρ’ όλα τα εμπόδια. Αυτή ήταν η κεντρική, η δεσπόζουσα άποψη της φιλοσοφίας του συντρόφου Τρότσκυ. Μας την εξήγησε πολλές πολλές φορές. Κάποτε έγραψε: «Δεν κάνει το κόμμα το πρόγραμμα, το πρόγραμμα κάνει το κόμμα». Σε μια προσωπική επιστολή έγραψε κάποτε: «Αγωνιζόμαστε έχοντας τη σωστότερη και ισχυρότερη ιδεολογία του κόσμου, με ολιγάριθμες δυνάμεις και πενιχρά υλικά μέσα. Αλλά οι σωστές ιδέες, σε μάκρος χρόνου, πάντα νικούν και βρίσκουν τα απαραίτητα υλικά μέσα και δυνάμεις».

Ο Τρότσκυ, οπαδός του Μαρξισμού, πίστευε, όπως και ο Μαρξ, ότι «μια ιδέα που διαπερνά τη μάζα μετατρέπεται σε υλική δύναμη». Έχοντας αυτή την πεποίθηση, ο σύντροφος Τρότσκυ ποτέ δεν αμφέβαλε ότι το έργο του θα συνεχιστεί μετά τον θάνατό του. Έχοντας αυτή την πεποίθηση, μπορούσε από το νεκροκρέβατο να διακηρύξει τη νίκη της 4ης που ενσαρκώνει τις ιδέες του. Εκείνοι που αμφιβάλλουν δεν γνωρίζουν τον Τρότσκυ.

Ο ίδιος ο Τρότσκυ πίστευε ότι η μεγαλύτερη σημασία του, η μεγαλύτερη αξία του, δεν ήταν η φυσική του ζωή ούτε τα ηρωικά του κατορθώματα, όπως συμβαίνει με όλες τις ηρωικές φιγούρες της ιστορίας που επισκιάζονται από τα κατορθώματά τους και σαρώνονται από το μεγαλείο τους. Γνώριζε ότι ήταν σφραγισμένος με την καταδίκη αυτή και πάλευε με το χρόνο για να αφήσει κάτι δυνατό σ’ εμάς, και μέσα από εμάς στην ανθρωπότητα. Στη διάρκεια της εντεκάχρονης τελευταίας του εξορίας αλυσοδέθηκε στο γραφείο του, σαν σκλάβος σε γαλέρα, και εργάστηκε, όπως κανένας μας δεν ξέρει να δουλεύει, με τόση ενέργεια, τόση επιμονή και αυτοκυριαρχία, όπως μόνο ιδιοφυείς άνθρωποι μπορούν να εργαστούν. Πάλευε με τον χρόνο να εκφράσει με την πένα του όλο το πλούσιο περιεχόμενο του δυνατού μυαλού του και να το διατηρήσει για πάντα σε γραπτή μορφή για εμάς και για όλους εκείνους που θα μας ακολουθήσουν. Όλος ο Τρότσκυ, όπως και όλος ο Μαρξ, έχει μείνει στα βιβλία του, στα άρθρα του και στις επιστολές του. Οι δυναμικές του ανταποκρίσεις, που περιέχουν μερικές από τις λαμπρότερες σκέψεις του και τα πιο έντονα προσωπικά του αισθήματα, πρέπει τώρα να συγκεντρωθούν και να εκδοθούν. Όταν γίνει αυτό, όταν οι επιστολές του δημοσιευτούν μαζί με τα βιβλία του, τις μπροσούρες του και τα άρθρα του, εμείς, και όλοι όσοι είναι στο πλευρό μας στον αγώνα για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας, θα εξακολουθούμε να έχουμε τον Γέρο μας να μας βοηθά.

Γνώριζε ότι ο υπερ-Βοργίας του Κρεμλίνου, ο αδελφοκτόνος Στάλιν, που αφάνισε όλη τη γενιά της Οκτωβριανής Επανάστασης, τον είχε στο στόχαστρο και αργά ή γρήγορα θα το πετύχαινε. Γι’ αυτό δούλευε τόσο εντατικά. Γι’ αυτό βιαζόταν να γράψει όλα όσα είχε στο μυαλό του και να τα αφήσει σε γραπτή μορφή έτσι που να μην μπορεί κανείς να τα καταστρέψει.

 Τις προάλλες, μιλούσα σε ένα δείπνο με έναν από τους πιστούς γραμματείς του Γέρου, έναν νεαρό σύντροφο, που τον υπηρετούσε για πολύ καιρό και γνώριζε λεπτομερώς την προσωπική του ζωή, πώς ζούσε τα τελευταία χρόνια της εξορίας του. Τον πίεσα να γράψει τις αναμνήσεις του χωρίς καθυστέρηση. Είπα: «Πρέπει όλοι μας να γράψουμε ό,τι γνωρίζουμε για τον Τρότσκυ. Όλοι πρέπει να καταγράψουμε τις μνήμες μας και τις εντυπώσεις μας. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι κινηθήκαμε σε τροχιά γύρω από μια από τις πιο σπουδαιότερες φυσιογνωμίες του καιρού μας. εκατομμύρια ανθρώπων, οι επόμενες γενιές, θα είναι διψασμένες για κάθε μικρή πληροφορία, κάθε λέξη, κάθε εντύπωση που ρίχνει φως σ’ αυτόν, στις ιδέες του, στους στόχους του και την προσωπική του ζωή».

Μου απάντησε: «Μπορώ μόνο να γράψω για τις προσωπικές του ικανότητες όπως τις παρατήρησα, τη μέθοδο της δουλειάς του, την ανθρωπιά και τη γενναιοδωρία του. Δεν μπορώ όμως να γράψω τίποτα για τις ιδέες του. Είναι ήδη καταγεγραμμένες. Ό,τι είχε να πει, όλα όσα είχε στο μυαλό του βρίσκονται ήδη γραμμένα. Φαινόταν αποφασισμένος να σκάψει μέχρι τα βάθη του μυαλού του και να βγάλει τα πάντα και να τα δώσει στον κόσμο με τα γραπτά του. Πολύ συχνά, θυμάμαι, σε φιλικές συζητήσεις που κάποιο θέμα προέκυπτε στο τραπέζι του δείπνου, γινόταν μια άτυπη συζήτηση και ο Γέρος εξέφραζε κάποιες νέες και φρέσκιες απόψεις. Οι ιδέες αυτές που είχε διατυπώσει στο δείπνο βρίσκονταν λίγο αργότερα γραμμένες σε βιβλίο, άρθρο ή επιστολή».

Σκότωσαν τον Τρότσκυ όχι με μια πιστολιά, όχι όταν ο δολοφόνος του, πράκτορας του Στάλιν, κάρφωσε την αξίνα στο πίσω μέρος του κρανίου του. Αυτή ήταν απλώς η χαριστική βολή. Τον σκότωναν πόντο-πόντο. Τον σκότωσαν πολλές φορές. Τον σκότωσαν εφτά φορές όταν σκότωσαν τους εφτά γραμματείς του. Τον σκότωσαν τέσσερις φορές όταν σκότωσαν τα τέσσερα παιδιά του. Τον σκότωσαν όταν οι συναγωνιστές του στη Ρωσική Επανάσταση δολοφονήθηκαν.

Και παρ’ όλα αυτά αντεπεξήλθε στα καθήκοντά του. Καθώς γερνούσε και αρρώσταινε, δεχόταν όλα αυτά τα ηθικά, συναισθηματικά και φυσικά χτυπήματα που τον δυσκόλευαν να ολοκληρώσει την παρακαταθήκη του στην ανθρωπότητα όσο είχε ακόμα χρόνο. Τα συγκέντρωνε όλα μαζί –κάθε σκέψη, κάθε ιδέα, κάθε δίδαγμα από τις εμπειρίες του- για να αφήσει γραπτό θησαυρό για μας, έναν θησαυρό που ο χρόνος και η σκουριά δεν μπορούν να φθείρουν.

Υπήρξε μια ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στον Τρότσκυ και σε άλλους σπουδαίους ανθρώπους της δράσης και περαστικούς πολιτικούς ηγέτες που επηρέασαν μεγάλες μάζες στη ζωή τους. Η ισχύς αυτών των ανθρώπων, σχεδόν όλων, ήταν κάτι προσωπικό, κάτι που δεν μπορούσαν να το μεταδώσουν σε άλλους. Η επιρροή τους δε συνεχίστηκε μετά τον θάνατό τους. θυμηθείτε για μια στιγμή τους σπουδαίους ανθρώπους της γενιάς μας ή των περασμένων γενεών: τον Κλεμανσό, τον Χίντεμπουργκ, τον Ουίλσον, τον Ρούσβελτ, τον Μπριάν. Είχαν  πολλούς οπαδούς που τους ακολουθούσαν και μάθαιναν από αυτούς. Αλλά πέθαναν, και όλη τους η επιρροή πέθανε μαζί τους. Τίποτα δεν έμεινε εκτός από μνημεία και επικήδειους. Τίποτα δεν ήταν ξεχωριστό σ’ αυτούς και την προσωπικότητά τους. ήταν τυχοδιώκτες, ηγέτες της μιας μέρας. Δεν άφησαν ιδέες που να οδηγούν και να εμπνέουν τους ανθρώπους όταν αυτοί δεν θα βρίσκονταν στη ζωή, και έμειναν απλά μια ανάμνηση.

Δεν είναι όμως έτσι με τον Τρότσκυ. Όχι, δεν ίσχυε το ίδιο γι’ αυτόν. Ήταν διαφορετικός. Ήταν σίγουρα και άνθρωπος της δράσης. Η δράση του ήταν κομμάτι της μεγαλύτερης επανάστασης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αλλά, σε αντίθεση με τους τυχοδιώκτες και τους ηγέτες της μιας μέρας, οι πράξεις του ήταν εμπνευσμένες από σπουδαίες ιδέες και αυτές οι ιδέες ζουν ακόμα. Δεν έκανε απλώς μια επανάσταση. έγραψε την ιστορία της και εξήγησε τους βασικούς νόμους που χαρακτηρίζουν όλες τις επαναστάσεις. Στο έργο του «Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης», που θεωρούσε το καλύτερό του έργο, μας έδωσε ένα οδηγό για να κάνουμε νέες επαναστάσεις, ή μάλλον καλύτερα για να επεκτείνουμε σ’ όλο τον κόσμο την επανάσταση που ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 1917.