Ελληνική οικονομία και «σπατάλη εγκεφάλων»

Οι νέοι άνθρωποι παιδεύονται για να αυξήσουν τα προσόντα 
τους, όμως η ελληνική αγορά εργασίας παραμένει 
σταθερά... τριτοκοσμική

Πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ) έδειξε ότι στην ελληνική αγορά συνεχίζουν σε μεγάλο βαθμό να κυριαρχούν οι μικρές επιχειρήσεις χαμηλής τεχνολογικής στάθμης, που δεν μπορούν να προσφέρουν προοπτικές σε εργαζόμενους υψηλών μορφωτικών προσόντων.Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους 15 δυναμικότερους κλάδους στην Ελλάδα ούτε ένας δεν περιλαμβάνεται στην κατηγορία «έρευνα και ανάπτυξη» (R&D). Επίσης, ο μέσος μισθός παραμένει στις τελευταίες θέσεις της παλιάς Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Μέχρι τώρα ξέραμε το φαινόμενο της «φυγής εγκεφάλων» (“brain drain”), με τους χιλιάδες νέους, κυρίως επιστήμονες, που φεύγουν στο εξωτερικό για να βρουν δουλειά με αξιοπρεπές εισόδημα. Τώρα αρχίζει να κερδίζει την προσοχή το φαινόμενο της «σπατάλης εγκεφάλων» (“brain waste”), όταν δηλαδή άνθρωποι με υψηλή μόρφωση απασχολούνται σε δουλειές τελείως αναντίστοιχες των προσόντων τους. Σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, στους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στην ηλικιακή ομάδα 15-34 ετών, η χώρα μας βρίσκεται στις τρεις χειρότερες περιπτώσεις πανευρωπαϊκά όσον αφορά τη «σπατάλη εγκεφάλων». Αλλά και εμπειρικά το έχουμε διαπιστώσει λίγο πολύ από τις επιχειρήσεις που έχουμε περάσει. 

Διάφορες «φιλελεύθερες», «προοδευτικές» και ψευδο-αριστερές απόψεις προτείνουν ως λύση την παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις για να στραφούν στην «οικονομία της γνώσης», καθώς και τον εφοδιασμό των νέων ανθρώπων με ακόμα περισσότερες γνώσεις και «δεξιότητες». Όλα αυτά μπορούν να έχουν περιορισμένη μόνο επιτυχία. Η καπιταλιστική οικονομία σκοπεί στο κέρδος, και μάλιστα στο άμεσο κέρδος, και όχι στη «βελτίωση» των εργαζομένων. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και σε χώρες όπου η τεχνική στάθμη είναι ψηλότερα απ’ την Ελλάδα παρατηρείται χρόνιο βάλτωμα της παραγωγικότητας και σχετική αντοχή της μισοειδικευμένης εργασίας. Επίσης, στον καπιταλισμό ο εργαζόμενος που θεωρείται σήμερα υψηλών προσόντων δεν σημαίνει ότι θα θεωρείται και αύριο. Αυτά τα καθορίζει η «αγορά» και όχι το βιογραφικό του εργαζόμενου. Για όλους τους παραπάνω λόγους, έννοιες όπως «οικονομία της γνώσης» είναι παραπλανητικές και συχνά καλύπτουν διάφορες μορφές παρασιτικών υπηρεσιών σε πιο «μοντέρνα» εκδοχή.

Η πραγματική διέξοδος είναι η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, με αφετηρία τις πραγματικές λαϊκές ανάγκες, με ένα κεντρικό σχέδιο, με δημόσιες επενδύσεις και εργατικό-λαϊκό έλεγχο. Μόνο σε ένα τέτοιο περιβάλλον μπορούν να αναπτυχθούν και να αξιοποιηθούν πλέρια οι γνώσεις και οι ικανότητες και τα όνειρα της νέας γενιάς.

 

Πάρις Δάγλας