Βαγγέλης Δευτεραίος Ένας ηγέτης του αναπηρικού κινήματος

 Για τον Βαγγέλη Δευτεραίο δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Ξέρουμε όμως τα κυριότερα. Πρώτον, ότι ήταν ατρόμητος. Δεύτερον, ότι συμμετείχε ενεργά στο κίνημα των αναπήρων και θυμάτων των πολέμων 1912-1922. Και συμμετείχε από ηγετική θέση. Τρίτον, ότι ήταν η ηγεσία της διμοιρίας σαλπιγκτών. Όχι στον πόλεμο, αλλά στις διαδηλώσεις των ορφανών, χηρών και αναπήρων πολέμου. Αυτές που ξεκινούσαν από τη Στέγη Πατρίδος (νυν Πλατεία Μαβίλη). Τέταρτον, ότι ήταν άνθρωπος με Α κεφαλαίο. Πέμπτον, ότι σαν επαναστάτης δεν κρατούσε κακίες. Επίσης, ότι ανήκε στους Αρχειομαρξιστές από τη γέννησή τους.

Οι πηγές από αφηγήσεις που έχουμε για τον Βαγγέλη Δευτεραίο είναι δύο. Ο Γιάννης Βερούχης και η κόρη της δραπέτριας επαναστάτριας Κατίνας Εμμανουηλίδου. Ο αστικός Τύπος της εποχής του μεσοπολέμου αναφέρεται συχνότατα στον Βαγγέλη Δευτεραίο, ως αντιπρόσωπο στις διαπραγματεύσεις με το κράτος εκ μέρους των θυμάτων και αναπήρων πολέμου. Καθώς επίσης και στις εκλογές του μεγάλου αυτού συνδικάτου που είχε εκλέξει ως επίτιμο αρχηγό του τον Λέοντα Τρότσκυ. 

Στις διαδηλώσεις αναφέρει ο ίδιος: «Ήμουν πάντα πίσω από τον “στρατηγό μας”. Ήμουν επικεφαλής της διμοιρίας σαλπιγκτών…». (Μια αφήγηση του Γιάννη Βερούχη για τον Σταύρο Βερούχη). «Στρατηγός» ήταν ο Σταύρος Βερούχης, ο τυφλός ηγέτης των αναπήρων. Ο αγαπημένος και πλέον σεβαστός από το προλεταριακό κίνημα του μεσοπολέμου. Ήταν λογικά μαζί από το ξεκίνημα της Κομμούνας των Αμπελοκήπων. Εκεί όπου ανάπηροι φτωχοί και εγκαταλελειμμένοι ζούσαν μαζί. Σιτίζονταν από κοινό συσσίτιο. Κοιμόντουσαν σε ενιαίες σκηνές ή παραπήγματα. Και τηρούσαν ακόμα τις στρατιωτικές συνήθειες. Λάμβαναν μαθήματα επαναστατικής μαρξιστικής θεωρίας ενώ μάθαιναν γράμματα. Γιατί το κράτος, πριν τους μάθει γράμματα, τους έμαθε να θυσιάζουν το κορμί τους στον πόλεμο...

Σύντομα το κράτος τούς παραχώρησε τα περίπτερα. Ο Βαγγέλης Δευτεραίος πήρε περίπτερο στην Πλατεία Ρηγίλλης. Εκεί τον γνώρισε η κόρη της μεγάλης αρχειομαρξίστριας επαναστάτριας Κατίνας Εμμανουηλίδου. Ζητώντας στη ναζιστική κατοχή ένα κρεβάτι για ύπνο, βρήκε τον Βαγγέλη Δευτεραίο και τη φιλοξένησε στο υπόγειο σπίτι του. Στο ίδιο κρεβάτι όπου είχε κοιμηθεί η μητέρα της όταν δραπέτευσε από τις φυλακές Αβέρωφ!

Ο Βαγγέλης Δευτεραίος παρέμεινε στη ζωή του πιστός στις ιδέες. Μπορεί να έμεινε με τον Γιωτόπουλο και να μην ακολούθησε τον Λέοντα Τρότσκυ, αλλά αυτό δεν του αφαιρεί κανένα από τα χαρακτηριστικά του: ευθύτητα, καλοσύνη, πίστη στις ιδέες. Παρέμεινε ριψοκίνδυνος, αγωνιστής και υπέρμαχος της επανάστασης για ένα καλύτερο αύριο.

 

Αριστείδης Λάμπρου