Εργασία και ανεργία των πτυχιούχων

 

Πολλές τάσεις του κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου
και της αγοράς εργασίας οδηγούν σε απαξίωση
των πτυχίων

Στο προηγούμενο φύλλο μας γράφαμε ότι η ανεργία των πτυχιούχων στη χώρα μας παραμένει σημαντική – παρά την προπαγάνδα των τελευταίων χρόνων ότι η ενίσχυση των «δεξιοτήτων» και της εξειδίκευσης θα προσείλκυε «ποιοτικές θέσεις εργασίας». Μια πρόσφατη ανάλυση του Economist έρχεται να ρίξει νέο φως σε αυτό το φαινόμενο, που απ’ ό,τι φαίνεται είναι διεθνές.

Σύμφωνα με το Economist λοιπόν, ακόμα και στις ΗΠΑ, με τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, η ανεργία των πρόσφατων πτυχιούχων είναι υψηλότερη από τον εθνικό μέσο όρο! Αλλά και στον Καναδά, την Ιαπωνία, τη Βρετανία και την Ε.Ε. τα πράγματα πλέον τείνουν προς τα εκεί. 

Πού οφείλεται αυτό; Το Economist, που έχει υποστηρίξει φανατικά την οικονομία της προσφοράς (χοντρικά, το νεοφιλελεύθερο μοντέλο), παραδέχεται ότι το πρόβλημα είναι στη ζήτηση. Όσο καλά και να είναι τα πτυχία, δεν μπορούν να «γεννήσουν» θέσεις εργασίας που οι επιχειρήσεις δεν έχουν ανάγκη. Και οι επιχειρήσεις δουλεύουν αποκλειστικά για το κέρδος, όχι για την ανάπτυξη της γνώσης. Έπειτα, ακριβώς η πίεση για όλο και περισσότερα (τυπικά) μορφωτικά προσόντα έχει προκαλέσει έναν πληθωρισμό πτυχίων, άρα και μια απαξίωσή τους. Επιπλέον, πολλοί τομείς της οικονομίας δεν έχουν συνέρθει ακόμα από τη μεγάλη κρίση του 2008-2010· συχνά η ζήτηση εξειδικευμένου προσωπικού δεν είναι τόσο μεγάλη όσο παρουσιάζεται, ενώ οι παρασιτικές οικονομικές δραστηριότητες συνεχίζουν να δεσπόζουν. Όσο για την «ψηφιακή επανάσταση», ίσως απειλεί περισσότερο την εξειδικευμένη εργασία παρά τη μισο-ανειδίκευτη.

Υπάρχει όμως και μια πιο μακροχρόνια τάση, που μαρξιστές οικονομολόγοι (π.χ. Μαντέλ) έχουν περιγράψει εδώ και πολλές δεκαετίες: η προλεταριοποίηση της διανοητικής εργασίας. Όσο σπουδαίες και να είναι οι γνώσεις που κατέχει κάθε νέα γενιά πτυχιούχων, η μεγάλη πλειονότητα αυτών δεν θα γίνουν επιχειρηματίες ούτε διευθυντές αλλά υπάλληλοι. Όσες δεξιότητές τους είναι χρήσιμες για το καπιταλιστικό κέρδος διαδίδονται πολύ γρήγορα μέσα στην παραγωγή, με την εισαγωγή νέων μηχανών ή νέου προσωπικού αντίστοιχων προσόντων, οπότε η υποτιθέμενη προνομιούχος θέση που τους εξασφάλιζαν οι γνώσεις τους ισοπεδώνεται γρήγορα. Έτσι η μοίρα των πτυχιούχων πολύ λίγο διαφέρει από αυτήν της γενικής εργατικής τάξης. Και μάλιστα μπορεί να γίνει και χειρότερη· πολλοί απόφοιτοι καλών σχολών σήμερα ψωμοζούν, ενώ τεχνίτες χωρίς πτυχίο είναι περιζήτητοι και βγάζουν πολύ περισσότερα χρήματα.

Θα επανέλθουμε σε επόμενο φύλλο μας για το πώς πρέπει το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα να τοποθετηθούν απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα.

 

Πάρις Δάγλας