(αποσπάσματα)
Φέτος συμπληρώνονται
100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Με αφορμή αυτή την επέτειο,
δημοσιεύουμε στην Ιστορική μας Στήλη αποσπάσματα από το συγκλονιστικό
βιβλίο-ντοκουμέντο «Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» του Αμερικανού
επαναστάτη δημοσιογράφου Τζων Ρηντ (1887-1920), που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας
των γεγονότων αλλά και συμμετείχε άμεσα σε αυτά.
Οι μπολσεβίκοι, τριάντα έξι ολόκληρες ώρες ήταν αποκομμένοι
από τη ρωσική επαρχία κι απ’ όλο τον έξω κόσμο. Οι σιδηροδρομικοί κι οι
τηλεγραφητές αρνιούνταν να μεταδώσουν τα τηλεγραφήματά τους, οι υπάλληλοι του
ταχυδρομείου δεν παραλάβαιναν την αλληλογραφία τους. Μόνο ο κρατικός ασύρματος
του Τσάρσκογιε Σελό έστελνε κάθε μισή ώρα, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα,
δελτία ειδήσεων και ανακοινώσεις. Οι κομισάριοι της Στρατιωτικής Επαναστατικής
Επιτροπής έτρεχαν με τα τρένα σ’ όλη τη χώρα, σε άμιλλα με τους κομισάριους του
Δημοτικού Συμβουλίου. Στο μέτωπο πέταξαν δύο αεροπλάνα με διαφωτιστικό υλικό.
Μα το κύμα της εξέγερσης αγκάλιασε τη Ρωσία με τόση ταχύτητα,
που ξεπέρασε τα ανθρώπινα μέσα επικοινωνίας. Το Σοβιέτ του Χέλσινγκφορς πήρε απόφαση να υποστηρίξει τους
μπολσεβίκους. Στο Κίεβο οι μπολσεβίκοι κατέλαβαν το οπλοστάσιο και το
τηλεγραφείο, απ’ όπου εκτόπισαν τους αντιπροσώπους του συνεδρίου των κοζάκων1, που
συνεδρίαζε στην ίδια πόλη. Στο Καζάν η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή
συνέλαβε το επιτελείο της τοπικής φρουράς και τον κομισάριο της προσωρινής
κυβέρνησης. Από το Κρασνογιάρσκ της Σιβηρίας έφτασε η είδηση ότι τα Σοβιέτ
κατέλαβαν τα όργανα αυτοδιοίκησης της πόλης. Στη Μόσχα, όπου η κατάσταση
περιπλέχτηκε με την απειλή γενικού λοκ-άουτ από την άλλη, το Σοβιέτ με
συντριπτική πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ της υποστήριξης των μπολσεβίκων της
Πετρούπολης… Εδώ δρούσε κιόλας η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή.
Παντού γινόταν το ίδιο. Οι απλοί στρατιώτες κι οι
βιομηχανικοί εργάτες, σχεδόν ως τον τελευταίο, υποστήριζαν τα Σοβιέτ. Οι
αξιωματικοί, οι ευέλπιδες κι οι μικροαστοί, όπως κι οι εκπρόσωποι της αστικής
τάξης –οι καντέ2 κι οι μετριοπαθείς σοσιαλιστές- ήταν υπέρ της
προσωρινής κυβέρνησης. Σ’ όλες τις πόλεις οργανώθηκαν κι ετοιμάστηκαν για
εμφύλιο πόλεμο οι επιτροπές σωτηρίας της πατρίδας και της επανάστασης…
Η απέραντη ρωσική αυτοκρατορία γκρεμιζόταν. Αυτό το προτσές
άρχισε ακόμα από το 1905. Η επανάσταση του Μάρτη το επιτάχυνε. Δημιούργησε στην
αρχή μια ψεύτική ελπίδα για αλλαγή, αλλά ξόφλησε γρήγορα επειδή διατήρησε για
πολύ διάστημα τις ξεπερασμένες μορφές του παλιού καθεστώτος. Τώρα οι
μπολσεβίκοι, για μια νύχτα, σάρωσαν όλες τις παλιές μορφές, που χάθηκαν σαν
καπνός. Η άμορφη κοινωνία έλιωσε, χύθηκε σαν κοσμογονική λάβα κι από την
τρικυμισμένη αυτή θάλασσα βγήκε στην επιφάνεια η ισχυρή και ανελέητη ταξική
πάλη, και μαζί της άρχιζαν να πήζουν αργά οι αδύνατοι ακόμα πυρήνες των νέων
μορφών.
Σ’ αυτό το γκρίζο, ψυχρό πρωινό «η φούχτα των μπολσεβίκων»
φαινόταν τόσο απομονωμένη, σαν να ήταν ολομόναχη στον κόσμο. Μια θάλασσα από
εχθρούς μαινόταν γύρω τους. Στριμωγμένη στον τοίχο, η Στρατιωτική Επαναστατική
Επιτροπή, κατάφερνε αντιχτυπήματα υπερασπίζοντας απεγνωσμένα την ύπαρξή της. «Τόλμη,
ακόμα μια φορά τόλμη και πάντα τόλμη3».
***
Τα ξημερώματα εμφανίστηκαν έφιππες ομάδες κοζάκων ανιχνευτών
του Κερένσκι. Άρχισαν ν’ ανταλλάσσονται άταχτοι πυροβολισμοί που συνοδεύονταν
από προτάσεις για παράδοση. Απάνω από τον ψυχρό κάμπο, ο καθαρός παγωμένος
αέρας γέμισε από τους ήχους της μάχης. Τους άκουσαν οι ξεκομμένες ομάδες που
ήταν συγκεντρωμένες και περίμεναν γύρω από τις φωτιές… κι έτσι άρχισε! Οι ομάδες
αυτές κινήθηκαν κατά κει που γινόταν η μάχη. Τα τμήματα των εργατών που βάδιζαν
στις κεντρικές αρτηρίες, επιτάχυναν το βήμα τους… Προς όλα τα σημεία που
γινόταν η επίθεση, ξεχύνονταν αυθόρμητα τεράστιες μάζες ανθρώπων, που τους είχε
συνεπάρει η οργή. Τους υποδέχονταν οι επίτροποι, που τους υποδείκνυαν ποια 7πεσυ
να πιάσουν και τι να κάνουν. Αυτή ήταν δική τους μάχη για το δικό τους κόσμο. Τους
διοικητές τους είχαν εκλέξει αυτοί οι ίδιοι. Τη στιγμή αυτή οι πολύμορφες και διαφορετικές
τάσεις της θέλησης των πολλών συγχωνεύτηκαν σε μια μόνο θέληση…
Πολεμιστές που πήραν μέρος σ’ αυτές τις μάχες, μου αφηγήθηκαν
πως οι ναύτες, όταν τέλειωσαν τα πυρομαχικά τους, όρμησαν με τις λόγχες. Οι ανεκπαίδευτοι
εργάτες χύθηκαν απάνω στην κοζάκικη λάβα και πέταξαν τους κοζάκους από τις σέλες.
Μέσα από το σκοτάδι, κάποιες μάζες λαού, που παρουσιάστηκαν άγνωστο από πού,
ρίχτηκαν σαν κύματα ξαφνικά απάνω στον εχθρό… Τη Δευτέρα, πριν από τα
μεσάνυχτα, οι κοζάκοι κλονίστηκαν και το ‘σκασαν, παρατώντας το πυροβολικό. Ο προλεταριακός
στρατός κινήθηκε προς τα μπρος, σε μακριά, κομματιασμένη παράταξη και μπήκε στο
Τσάρσκογιε Σελό, χωρίς να δώσει καιρό στον εχθρό να καταστρέψει τον κυβερνητικό
σταθμό ασυρμάτου. Τώρα αυτός ο σταθμός μετέδιδε σ’ όλο τον κόσμο θριαμβευτικούς
ύμνους νίκης…
«Προς όλα τα
Σοβιέτ των εργατών και των στρατιωτών
βουλευτών
Στις 30 του
Οκτώβρη, σε σκληρή μάχη κοντά στο Τσάρσκογιε Σελό, ο επαναστατικός στρατός
εξόντωσε τα αντεπαναστατικά στρατεύματα του Κερέσνκι και του Κορνίλοφ.
Εξ ονόματος της
επαναστατικής κυβέρνησης καλώ όλα τα έμπιστα συντάγματα ν’ αποκρούσουν τους εχθρούς
της επαναστατικής δημοκρατίας και να πάρουν όλα τα μέτρα για τη σύλληψη του
Κερένσκι και να μην επιτρέψουν άλλους παρόμοιους τυχοδιωκτισμούς που απειλούν τις
κατακτήσεις της επανάστασης και το θρίαμβο του προλεταριάτου.
Ζήτω ο
επαναστατικός στρατός.
Μουραβιόφ»
Νέα από την επαρχία…
Στην Σεβαστούπολη η εξουσία καταλήφθηκε από το τοπικό Σοβιέτ.
Η μεγαλειώδης συγκέντρωση των ναυτών των πολεμικών πλοίων, που ήταν
αγκυροβολημένα στο λιμάνι της Σεβαστούπολης, ανάγκασε τους αξιωματικούς να ορκιστούν
επίσημα πίστη στη νέα κυβέρνηση. Το Νίζνι Νόβγκοροντ διοικείται από το Σοβιέτ. Στο
Καζάν διεξάγονται οδομαχίες. Οι ευέλπιδες κι η ταξιαρχία πυροβολικού μάχονται
ενάντια στην μπολσεβίκικη φρουρά…
Στη Μόσχα άρχισαν ξανά άγριες μάχες. Οι ευέλπιδες κι οι
λευκοφρουροί κρατούν το Κρεμλίνο και το κέντρο της πόλης, όμως απ’ όλες τις μεριές
επιτίθενται ενάντιά τους τα στρατεύματα της Στρατιωτικής Επαναστατικής
Επιτροπής. Το σοβιετικό πυροβολικό βομβαρδίζει από την πλατεία Σκόμπελεφ το
Δημαρχείο, το διοικητήριο και το ξενοδοχείο «Μετροπόλ». Στην οδό Τβερ και
Νικίτιν καταστράφηκε η άσφαλτος κι η χαλικόπετρα χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση
των χαρακωμάτων και οδοφραγμάτων. Τα τετράγωνα, όπου βρίσκονταν οι μεγάλες
τράπεζες και τα εμπορικά καταστήματα, βάλλονται καταιγιστικά με πολυβόλα. Ηλεκτρικό
φως δεν υπάρχει, τα τηλέφωνα δεν δουλεύουν, οι αστοί κρύφτηκαν στα υπόγεια… Το
τελευταίο δελτίο ανέφερε ότι η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή ζήτησε με
τελεσίγραφο από την επιτροπή της κοινωνικής ασφάλειας την άμεση παράδοση του
Κρεμλίνου, απειλώντας ότι σε αντίθετη περίπτωση, θα βομβαρδιστεί.
«Να
βομβαρδίσουν το Κρεμλίνο!» φώναζαν οι μικροαστοί… «Δεν θα τολμήσουν!»
Ο εμφύλιος πόλεμος άναψε από τη Βολογκντά ως την Τσιτά της μακρινής
Σιβηρίας κι από το Πσκοφ ως τη Σεβαστούπολη στη Μαύρη Θάλασσα, στις μεγαλουπόλεις
και στα μικρά χωριουδάκια. Από χιλιάδες φάμπρικες και εργοστάσια, από αγροτικές
ενώσεις, από συντάγματα και στρατιές, από καράβια που βρίσκονταν στην ανοιχτή
θάλασσα έφταναν τα χαιρετιστήρια στην Πετρούπολη, χαιρετιστήρια προς την κυβέρνηση
του λαού.
***
Νωρίς το πρωί ξεκίνησα για το Σμόλνι. Μπαίνοντας στην
αυλόπορτα από τις μακρουλές γεφυρούλες, είδα να πέφτουν από το γκρίζο και ήσυχο
ουρανό οι πρώτες χιονονιφάδες. «Χιόνι», φώναξε χαμογελώντας εύθυμα ο σκοπός,
που φύλαγε στην πόρτα. «Ωραία!». Στο εσωτερικό οι μακρινοί σκοτεινοί διάδρομοι
κι οι ψυχρές αίθουσες, φαίνονταν άδειες. Το πελώριο κτίριο σαν να ‘χε νεκρωθεί.
Ξαφνικά άκουσα κάτι παράξενους υπόκωφους ήχους. Κοίταξα τριγύρω. Κατά μήκος του
τοίχου στο πάτωμα κοιμούνταν άνθρωποι. Εργάτες και στρατιώτες, αναμαλλιασμένοι,
άπλυτοι, λερωμένοι και λασπωμένοι, κείτονταν ένας ένας ή κατά ομάδες,
βυθισμένοι σ’ ένα βαθύ ύπνο, αδιαφορώντας για όλα. Πολλοί είχαν σχισμένους
ματωμένους επιδέσμους. Εκεί δίπλα ήταν ακουμπισμένα τα τουφέκια και οι ταινίες
με τα φυσίγγια… Ήταν ο νικηφόρος στρατός του προλεταριάτου.
Απάνω στον μπουφέ, κοιμούνταν τόσοι άνθρωποι, που με δυσκολία
μπορούσες να περάσεις. Ο αέρας ήταν ανυπόφορα βρώμικός. Από τα ιδρωμένα τζάμια
μόλις περνούσε το αδύνατο φως. Στον πάγκο ήταν το κρύο λερωμένο σαμοβάρι και
γύρω του μια μάζα από άπλυτα ποτήρια. Εκεί ήταν ακόμα ένα αντίγραφο του
τελευταίου δελτίου της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής, γυρισμένο ανάποδα
και κάποιος στρατιώτης είχε γράψει με κακογραμμένα γράμματα μερικά λόγια και τα
ονόματα των συντρόφων τους που έπεσαν στη μάχη ενάντια στον Κερένσκι. Τα ‘χε
γράψει προτού να ξαπλώσει στο πάτωμα. Το φύλλο ήταν λερωμένο σαν να ‘χαν πέσει
απάνω του δάκρυα..
Αλεξέι
Βινογκράντοφ
Ντ.
Μοσκβίν
Α.
Βοσκρεσένσκι
Ντ.
Πρεομπραζένσκι
Β.
Λαϊντάνσκι
Μ.
Μπέρτσικοφ
Όλοι αυτοί είχαν καταταχτεί στο στρατό στις 15 του Νοέμβρη
του 1916. Απ’ αυτούς έμειναν ζωντανοί τρεις:
Μιχαήλ
Μπέρτσικοφ
Αλεξέι
Βοσκρεσένσκι
Ντιμίτρι
Λεόνσκι
……
Κοιμηθείτε.
Περήφανοι αητοί,
Κοιμηθείτε
με ήσυχη ψυχή!
Κατακτήσατε,
αγαπημένοι,
Τη
δόξα και την αιώνια ανάπαυση…
Μόνο η Στρατιωτική
Επαναστατική Επιτροπή αγρυπνούσε και δούλευε ακόμα. Από ένα μακρινό δωμάτιο
βγήκε ο Σκρίπνικ. Μου είπε ότι ο Γκοτς πιάστηκε, μα δηλώνει κατηγορηματικά, ότι
δεν υπόγραψε την προκήρυξη της Επιτροπής Σωτηρίας απέσυρε της έκκλησή της προς τη
φρουρά. Στα συντάγματα που βρίσκονται στην πόλη, συνέχισε ο Σκρίπνικ,
παρατηρείται δυσαρέσκεια. Το σύνταγμα του Βολίνσκ αρνήθηκε να πολεμήσει ενάντια
στον Κερένσκι.
Στην Γκάτσινα υπήρχαν
μερικά «ουδέτερα» τμήματα, με επικεφαλής τον Τσερνόφ, που προσπάθησε να πείσει
τον Κερένσκι να σταματήσει την επίθεση ενάντια στην Πετρούπολη.
Ο Σκρίπνικ γέλασε. «Τώρα
δεν μπορούν να υπάρχουν κανενός είδους “ουδέτεροι”», είπε. «Εμείς νικήσαμε». Το
σκληρό αξύριστο πρόσωπό του φλογιζόταν σχεδόν από έναν θρησκευτικό ενθουσιασμό.
«Από το μέτωπο ήρθαν πάνω από εξήντα αντιπρόσωποι, που έφεραν αποφάσεις υποστήριξης
της σοβιετικής κυβέρνησης απ’ όλες τις στρατιές, εκτός από τα τμήματα του
Ρουμάνικου Μετώπου, για τα οποία δεν έχουμε ακόμα πληροφορίες. Οι στρατιωτικές
επιτροπές δεν επιτρέπουν να κυκλοφορούν οι εφημερίδες της Πετρούπολης. Εμείς όμως
αποκαταστήσαμε κιόλας τακτική σύνδεση με αγγελιαφόρους…»
Στο χολ φάνηκε ο
Κάμενεφ, κατακουρασμένος από τη συνεδρίαση της συνδιάσκεψης για τον σχηματισμό
καινούριας κυβέρνησης, που κράτησε όλη τη νύχτα. Ωστόσο ήταν ικανοποιημένος: «Οι
εσέροι δέχονται να μπούμε στην καινούρια
κυβέρνηση», μου είπε. «Οι δεξιές ομάδες φοβήθηκαν από τα επαναστατικά
δικαστήρια. Τις έχει πιάσει πανικός και ζητούν να διαλύσουμε πρώτ’ απ’ όλα τα
δικαστήρια… Εμείς συμφωνήσαμε με την πρόταση της Βίκζελ να σχηματιστεί
ομοιογενής σοσιαλιστική κυβέρνηση, και τώρα επεξεργάζονται το προσχέδιο… Και
ξέρετε, όλα αυτά έγιναν επειδή νικήσαμε. Όταν οι δουλειές μας πήγαιναν άσχημα,
με κανέναν τρόπο δεν ήθελαν να μας αφήσουν να μπούμε στην κυβέρνηση, τώρα όμως όλοι προσπαθούν
έτσι είτε αλλιώς να ‘ρθουν σ’ επαφή με τα Σοβιέτ…
Μας χρειάζεται
πραγματικά η οριστική νίκη. Ο Κερένσκι ζητάει ανακωχή, μα εμείς θα τον
υποχρεώσουμε να παραδοθεί…».
Τέτοιο ήταν το ηθικό
των μπολσεβίκων αρχηγών. Ένας ξένος ανταποκριτής ρώτησε τον Τρότσκυ ποια δήλωση
θα ‘θελε να κάνει στον κόσμο. Ο Τρότσκυ απάντησε: «Αυτή τη στιγμή είναι δυνατή
μόνο η δήλωση που κάνουμε κιόλας με τις κάννες των πυροβόλων».
Σημειώσεις της σύνταξης
1)
Κοζάκοι: Πολεμική
ρωσική φυλή που εθεωρούντο οι επίλεκτοι στρατιώτες του ρωσικού στρατού. Ήταν ο
φόβος και ο τρόμος των εργατών. Τελικά, οι φτωχοί Κοζάκοι, πέρασαν με την
επανάσταση.
2)
Καντέ: Ήταν το
βασικό κόμμα της αστικής τάξης στην προεπαναστατική Ρωσία.
3)
Φράση που είπε ο
Δαντόν στη Γαλλική Επανάσταση του 1789, και έμεινε κλασική.
