Τα σύγχρονα αστικά μέσα ενημέρωσης αναζητούν διαρκώς νέους,
πιο "εκελπτισμένους" αλλά εξίσου αδίστακτους τρόπους να
υπηρετούν το σύστημα πάνω σε αυτό στο οποίο έχουν εξειδικευτεί:
λογοκρισία, φίμωση, χειραγώγηση
Η
επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος και η
αναγκαιότητά της δομικό στοιχείο της ανθρώπινης κοινωνίας. Η μαζική επικοινωνία είναι η δημόσια μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων
με χρήση τεχνικών μέσων στην οποία συμμετέχει ένας μεγάλος αριθμός ατόμων
εκατέρωθεν (πομπός-δέκτης). Εφημερίδες, περιοδικά, τηλεόραση, ραδιόφωνο, διαδίκτυο
είναι τα κατ’ εξοχήν μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ), καθένα από τα οποία ερμηνεύει,
συνθέτει και δημοσιοποιεί πληροφορίες και ειδήσεις.
Ο
έλεγχος των ΜΜΕ από την άρχουσα τάξη, κάτι που υπήρχε και παλαιότερα, πήρε νέες
διαστάσεις με το διαδίκτυο και αναδείχθηκε ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση. Οι
ρίζες του όμως ξεκινούν από τη στιγμή που οι εφημερίδες και οι ραδιοτηλεοπτικοί
σταθμοί μετατράπηκαν σε μονοπωλιακές επιχειρήσεις
του μεγάλου κεφαλαίου, με μόνη επιδίωξη την κερδοφορία. Η διαφήμιση έγινε η
φωνή του κεφαλαίου, και ήταν αυτό που έστειλε την ελευθεροτυπία στον κάλαθο των
αχρήστων. Από κει και μετά, όλα πήραν τον δρόμο τους, με τα ΜΜΕ στην
πρωτοκαθεδρία της παραπληροφόρησης, της διαστρέβλωσης ειδήσεων, της προπαγάνδας
της κυρίαρχης αστικής ιδεολογίας, της λογοκρισίας, των ψευδών ειδήσεων, της
χειραγώγησης του κόσμου. Έγιναν ο «Μεγάλος Αδελφός» του Τζορτζ Όργουελ. Η βίαιη διείσδυση των σύγχρονων ΜΜΕ στις
καθημερινές δραστηριότητες του ανθρώπου (οικονομικές, πολιτιστικές,
πολιτικές), η εισβολή τους στις
προσωπικές του στιγμές (οικογενειακές, σεξουαλικές, συντροφικές) γίνεται με τέτοιον τρόπο και σε τέτοιο
βαθμό που καθορίζει πρότυπα συμπεριφορών αντίστοιχα με αυτά που κύρια
προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Έτσι, τα ΜΜΕ γίνονται οι κύριοι φορείς της
σύγχρονης «κουλτούρας», αυτή που συμφέρει στην άρχουσα τάξη. Και εν τέλει, κάτω
από τις εντολές του κεφαλαίου και του εκάστοτε κρατικού μηχανισμού, αναλαμβάνουν τον ρόλο της αναπαραγωγής και
διαιώνισης του ξεπερασμένου και σάπιου καπιταλιστικού συστήματος. Γιατί πώς
η άρχουσα τάξη θα κρατήσει τον κόσμο της εργασίας, που δεν απολαμβάνει τον
πλούτο που ο ίδιος παράγει και η ζωή του περιορίζεται σπίτι-δουλειά,
εγκλωβισμένο σ’ έναν τέτοιο τρόπο ζωής; Απαντάει ο Λένιν:
«…Χωρίς τις μάζες δεν μπορείς να κάνεις, και
στην εποχή της τυπογραφίας και του κοινοβουλευτισμού δεν μπορείς να πάρεις μαζί
σου τις μάζες χωρίς ένα πλατιά διακλαδωμένο, συστηματικά εφαρμοζόμενο και γερά
εφοδιασμένο σύστημα κολακείας, ψευτιάς, απάτης, ταχυδακτυλουργίας, με λαοφιλείς
λεξούλες της μόδας, με υποσχέσεις προς τα δεξιά και προς τα αριστερά για κάθε
λογής μεταρρυθμίσεις και κάθε λογής ευεργετήματα για τους εργάτες – φτάνει μόνο
να παραιτηθούν από την επαναστατική πάλη για την ανατροπή της αστικής τάξης». (Λένιν, Άπαντα, τ. 30, σ. 176)
Μαζί
με τα «κοινωνικά δίκτυα» (social media) εμφανίστηκε η άποψη ότι μέσα στο μιντιακό
οικοσύστημα η ελευθερία του λόγου και της πληροφόρησης θα είναι ανεμπόδιστη. Όμως, αυτή η άποψη δεν λαμβάνει υπόψη της
την πολιτική οικονομία των ΜΜΕ. Σήμερα το διαμορφωμένο πλαίσιο επικοινωνίας
χαρακτηρίζεται από τρομακτικό συγκεντρωτισμό (π.χ. η Google
αγόρασε
το YouTube) και ανταγωνισμό (βλέπε 5G Κίνα-Αμερική). Τα
κέρδη είναι τεράστια. Τα καθεστωτικά ΜΜΕ μπορούν να αναγνωρίσουν ότι οι
νίκες της εργατικής τάξης σε άλλες χώρες είναι αντίθετες με τα συμφέροντα της
αστικής τους τάξης. Όπως επίσης η εργατική τους τάξη, μέσω του διαδικτύου,
μπορεί να παραδειγματιστεί από τους ταξικούς αγώνες μιας εργατικής τάξης σε
οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Γι’ αυτό
οι ειδήσεις και οι αναλύσεις τους είναι τέτοιες ώστε να μην απειλούν την
άρχουσα τάξη και να μην εκθέτουν τις δραστηριότητές της. Έναν χρόνο με την
πανδημία, ο ρόλος τους είναι ξεκάθαρος. Οι
διαγραφές λογαριασμών αριστερών ομάδων και χρηστών δεν είναι θέμα «κακής
συμπεριφοράς» από τις πλατφόρμες (Facebook), αλλά γίνονται
γιατί απειλείται το καπιταλιστικό τους συμφέρον.
Η δύναμή τους σε
καμιά περίπτωση δεν είναι ακλόνητη. Το μέλλον τους εξαρτάται από την ικανότητά
τους να εξαγοράζουν και να ελέγχουν τους πολιτικούς και να ιδιωτικοποιούν το
διαδίκτυο και την πληροφόρηση. Η
πληροφόρηση δεν πρέπει να είναι εμπορικό προϊόν, είναι δημόσιο αγαθό και ως
τέτοιο δεν μπορεί να είναι ιδιοκτησία κανενός. Εμείς μπορούμε και πρέπει να
αντισταθούμε, προωθώντας με κάθε μέσο την αντιπληροφόρηση.
Όπως
είπε ο Καρλ Μαρξ, ο Τύπος θα πρέπει να είναι «ο δημόσιος φύλακας, ο ακούραστος καταγγέλλων εκείνων που είναι στην
εξουσία, το πανταχού παρόν μάτι, ο πανταχού παρών εκφραστής του πνεύματος του
λαού και πρέπει να προστατεύει με ζήλο την ελευθερία του».
Όλγα Στεφανίδου
