Πρώτες σημειώσεις για τον αρχειομαρξισμό-τροτσκισμό στην Αλβανία

 

Μια μπροσούρα (του αείμνηστου
Λουκά Καρλιάφτη) για δύο σημαντικά
στελέχη του αρχειομαρξισμού στην 
Ήπειρο, τον Θωμά Παπαδόπουλο και
τον Βασίλη Πλιάκο, που δολοφονήθηκαν
από τον σταλινισμό

Μεγαλειώδεις σελίδες ηρωισμού γράφτηκαν στην Αλβανία, στη μειονότητα την ελληνική, και στην Ήπειρο από τους αρχειομαρξιστές. Όμως αυτό που δεν ήταν γνωστό και αποκαλύπτεται σήμερα είναι ότι και στην Αθήνα γράφτηκαν σημαντικές στιγμές για το εργατικό κίνημα της Αλβανίας. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’20 άτομα και οργανώσεις στη γειτονική χώρα επηρεάζονται βαθιά από τις μαρξιστικές ιδέες δια μέσου του αρχειομαρξισμού.

Το δυστύχημα είναι ότι λίγα πράγματα έχουν διασωθεί και αυτά μέσα σε ένα πέπλο διάσπαρτων πληροφοριών, που είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν. Μια μπροσούρα, ένα βιβλίο, κάποιες προφορικές πληροφορίες, και μετά χάος. Σήμερα αρχίζει να φαίνεται μια αχτίδα ιστορικού φωτός. Η ομάδα του facebook που λέγεται «Αρχειομαρξιστικές Μνήμες» έθεσε σε κίνηση τον τροχό της γνώσης και της ιστορίας. Βρήκαμε το λογότυπο της χειρόγραφης εφημερίδας «Ο Επαναστάτης», που έβγαινε στα χωριά του Πωγωνίου. Μια εφημερίδα που είχε αρχίσει να γίνεται μύθος, μιας και δεν την έχει δει κανείς σύγχρονος. Γραφόταν με το χέρι σε μήτρες και μετά πολυγραφούνταν και διαδιδόταν, και στην Ήπειρο και μέσα στην Αλβανία. Και όπως πάντα στην ιστορική έρευνα, το ένα φέρνει το άλλο...

Μάθαμε για ένα βιβλίο 500 σελίδων όπου υπάρχουν αναφορές στους αρχειομαρξιστές της μειονότητας, και ίσως όχι μόνο. Είναι βέβαια στα Αλβανικά και οι 500 σελίδες του αναμένουν τον μεταφραστή τους.

Η ελληνική μειονότητα της Αλβανίας παραμένει μια άγνωστη ιστορία για την ελληνική αριστερά, η οποία δεν γνωρίζει ότι οι Έλληνες εκεί δούλευαν κάτω από την μπότα των αγάδων, των πασάδων και των μπεκτασίδικων μοναστηριών (ονομάζονται τεκέδες). Ο μπεκτασισμός είναι μια ιδιαίτερη θρησκεία που μόνο η Αλβανία την αναγνωρίζει ως αυτόνομη θρησκεία. Η φτώχεια και η καταπίεση ήταν κάτι το ανεπανάληπτο. Η νεολαία που επιζητούσε τη μόρφωση πήγαινε στην Ήπειρο, στη μονή Βελλά. Στο μοναστήρι αυτό μορφώνονταν οι μειονοτικοί νεολαίοι. Και εκεί οι αρχειομαρξιστές είχαν αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα. 

Οι πλουσιότεροι κατάφερναν να έλθουν στην Αθήνα για σπουδές, όπως και οι Αλβανοί. Οι αρχειομαρξιστές είχαν αξιολογότατη δράση στα Αρβανιτοχώρια της Αττικής και εξαιτίας της αρβανίτικης γλώσσας μπορούσαν να επικοινωνήσουν εύκολα με τους νεαρούς Αλβανούς. Όπως φαίνεται, η πρώιμη αλβανική αριστερά και ο αρχειομαρξισμός-τροτσκισμός συνδέθηκαν μεταξύ τους με πολλά νήματα. Νήματα που το χέρι του σταλινισμού τα έκοψε με ένα ποτάμι αίματος. Κάθε αντιπολιτευόμενος κομμουνιστής στην Αλβανία πέρασε από φυλακίσεις, βασανισμούς και στο τέλος εκτέλεση.

Παρ’ όλη όμως την καταπίεση, οι άνθρωποι διέσωσαν, όπως μαθαίνουμε, ό,τι μπορούσαν. Και εμείς εδώ, μέσω της ομάδας «Αρχειομαρξιστικές Μνήμες», προσπαθούμε να βρούμε τις χαμένες ρίζες. Να κάποιες αναφορές από τη δράση των αρχειομαρξιστών στο Πωγώνι:

 

Ο «Επαναστάτης» ήταν η πολυγραφημένη εφημερίδα των αρχειομαρξιστών
της περιοχής Πωγωνίου στην Κατοχή, που κυκλοφορούσε και στα χωριά
της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας. Η φωτογραφία είναι
από τη διδακτορική διατριβή Ο «Κοινωνική και πολιτική συγκρότηση του
ελληνισμού της Αλβανίας κατά τη μετά τον Χότζας περίοδο» 

του Κων/νου Δημητρόπουλου, Παντειχιανών Πανεπιστήμιο

Γυμνάσιον Πωγωνιανής, Ημερολόγιον Μάιος 1935. «13/5 Ο Δ/της του ενταύθα Δημοτικού Σχολείου ανακοίνωσε ότι κατέσχε εις μαθητάς του σχολείου του, οίτινες τυγχάνουν και τρόφιμοι του Οικοτροφείου, χειρόγραφα περιέχοντα ύμνον του κομμουνισμού και ότι εκ των ενεργηθεισών ανακρίσεων προέκυψεν αρκετή κομμουνιστική κίνησις εν τω σχολείω ιδίως μεταξύ των οικοτρόφων μαθητών». 

«Ήταν τέτοια η δύναμη των αρχειομαρξιστών εις το Πωγώνι που στις εκλογές που έγιναν εκεί στην κατοχή ο ΕΔΕΣ και το ΕΑΜ πήραν από 500 ψήφους έκαστος, οι δε αρχειομαρξιστές 70 ψήφους...» («Η αντιφασιστική οργάνωση της εθνικής ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία, 1943-44»).

 

Οι αρχειομαρξιστές και τροτσκιστές της Αλβανίας, Αλβανοί ή της ελληνικής μειονότητας, πέρασαν από το σταλινικό μαχαίρι. Ακόμα και άσχετοι άνθρωποι του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας κατηγορήθηκαν ως τροτσκιστές, ενώ δεν ήταν... Ιδιαίτερα ο Εμβέρ Χότζα, που ήταν οργανωμένος σε μια οργάνωση που ήταν επηρεασμένη από τις ιδέες μας, μόλις ανέβηκε στην εξουσία τους κατέσφαξε όλους, με μεγάλο προσωπικό μίσος. 

Η σκαπάνη της ιστορίας τώρα ξεκινά. Πολύτιμοι βοηθοί οι συνεργάτες μας στο περιοδικό «Αρχειομαρξιστικές Μνήμες». Η εφημερίδα μας θα παρακολουθεί εκτενώς τη σκαπάνη και θα σας κρατά ενήμερους. 

 

Αριστείδης Λάμπρου