Η εποχή ήταν εξεγερτική. Στη Ρώμη υπήρχε αγώνας ζωής και θανάτου ανάμεσα στη δημοκρατία και την ολιγαρχία. Οι δούλοι της Σικελίας που παρήγαγαν το ψωμί για τη Ρώμη εξεγείρονταν. Η δημοκρατική παράταξη μέσα στη Ρώμη ήταν ακόμη δυνατή, αλλά δυνάμωνε και η ολιγαρχική. Ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης, που εκπροσωπούσε και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, ήταν ο ηθικός γίγαντας Τιβέριος Γράκχος, που πάλεψε λυσσαλέα ενάντια στους πλούσιους γαιοκτήμονες και δουλοκτήτες. Μαζί του ήταν και ο Μυτηλινιός εξορισμένος δημοκράτης Διοφάνης και οι πιστότεροι των οπαδών του, καθώς και ο Στωικός φιλόσοφος Γάιος Βλόσσιος ο Κυμαίος, από την Κύμη της Ιταλίας. Ακραιφνής υπερασπιστής της δράσης που δένεται με τη φιλοσοφία και φανατικός αγωνιστής μιας παγκόσμιας ειρήνης. Για αυτόν τον «ξεχασμένο» Στωικό φιλόσοφο έχουν γραφτεί πολύ λίγα. Ο Παναγής Λεκατσάς τον μελετά στο βιβλίο που παρουσιάζουμε, καθώς επίσης και ο Ρενιέρης, που εξέδωσε στη Λειψία στα 1873 το βιβλίο «Περί Βλόσσιου και Διοφάνους». Στο τέλος ο Τιβέριος Γράκχος δολοφονήθηκε και το κορμί του ρίχτηκε ακέφαλο στον Τίβερη. Ο Βλόσσιος φυλακίστηκε, αλλά διέφυγε, και οδηγήθηκε στην επόμενη εξέγερση που διέγνωσε ότι είχε μεγάλες ελπίδες επιτυχίας: στην εξέγερση του Αριστόνικου. Ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει με αριστοτεχνικό τρόπο το πώς αυτή η σύγκρουση, δημοκρατικών-ολιγαρχικών, επηρέασε το ξέσπασμα της εξέγερσης στη Μικρά Ασία.
Στο σχετικά μικρό ελληνιστικό βασίλειο της Περγάμου, ο βασιλιάς Άτταλος πέθανε χωρίς διάδοχο και άφησε το κράτος και τα πλούτη του κληρονομιά στη Ρώμη. Οι ολιγαρχικοί πανηγυρίζουν. Οι δημοκρατικοί, οι άκληροι Έλληνες και οι τοπικοί λαοί φρίττουν. Είναι τότε που ένας νόθος, παιδί μιας δούλας και του Άτταλου, σηκώνει το ανάστημά του και ενώνει όλους τους καταπιεσμένους. Οι ολιγαρχικοί στέλνουν τη διαθήκη του τελευταίου βασιλιά στη Ρώμη και η Ρώμη στέλνει στρατό να πολεμήσει την εξέγερση. Τον πρώτο χρόνο η μάχη δίνει νικητή την επαναστατική πλευρά. Δολοφονείται ο Ρωμαίος απεσταλμένος από τους Θράκες ιππείς. Η επανάσταση θεριεύει, γιγαντώνεται.
Η επανάσταση δεν ήταν πολύ θολή, όπως οι προηγούμενες των δούλων. Είχε στοιχεία κοινοκτημονικής παραγωγής, χωρίς ταξικές διαφορές, χωρίς δουλοκτητικές σχέσεις. Όλη η Μικρά Ασία φλογιζόταν από τα επαναστατικά μηνύματα.
Οι επαναστάτες πολέμησαν άγρια τους ενωμένους βασιλιάδες που ζητιάνεψαν ακόμα μια φορά τη βοήθεια των Ρωμαίων. Έλληνες βασιλιάδες υποτάσσονταν εκούσια στους Ρωμαίους σαν ηγήτορες της αντεπανάστασης. Από τα απάτητα όρη της σημερινής Αρμενίας, από τα παλάτια των ολιγαρχικών που τα είχαν κάνει δικά τους, ξεχύνονταν οι μάζες των επαναστατημένων. Το τέλος της εξέγερσης ήταν θλιβερό και πικρό. Οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στα κάστρα και έσφαζαν τους επαναστάτες σε κάθε σκαλί. Ωστόσο, το μήνυμα της αντίστασης ήταν τόσο αληθινό, που άφησε παρακαταθήκες και για επόμενες εξεγέρσεις.
Το βιβλίο του Παναγή Λεκατσά είναι εξαιρετικό. Πρωτοκυκλοφόρησε στα 1946 και επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, αλλά πλέον είναι εξαντλημένο. Μπορείτε να το βρείτε σε παλαιοπωλεία ή αναρτημένο σε κάποια ιστοσελίδα. Θεωρώ όμως ότι όποιος φλογίζεται για ένα καλύτερο αύριο πρέπει να το έχει στη βιβλιοθήκη του. Επίσης, στην αρχή του βιβλίου μπορεί κανείς να μάθει για όλη την ουτοπική φιλολογία του αρχαίου κόσμου. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πλήθος κειμένων στα οποία φαίνεται ότι οραματίζονταν μια ουτοπική κοινωνία, μια άλλη κοινωνία, χωρίς τάξεις και καταπίεση. Γιατί οι τάξεις δεν είναι κάτι που ταιριάζει στην ανθρώπινη φύση. Ο άνθρωπος επιζητεί την ισότητα, την ευγένεια, την αγάπη. Οι ταξικές κοινωνίες είναι μια παρά φύσιν κατάσταση.
Αριστείδης Λάμπρου
