Τι πρόσφεραν οι
γυναίκες στο 1821; Και πόσο άλλαξε τις Ελληνίδες η επανάσταση;
Καμιά
επανάσταση δεν θα ήταν ίδια χωρίς τη συμμετοχή των γυναικών. Ανώνυμων και
επώνυμων. Όπως σε όλα τα μεγάλα επαναστατικά κινήματα, έτσι ακριβώς και στην
Ελληνική Επανάσταση του 1821 η παρουσία τους ήταν καθοριστική.
Πέρα από την αδιαμφισβήτητη προσφορά των πιο προβεβλημένων γυναικών του ’21, της Μαντώς Μαυρογένους και της Μπουμπουλίνας –προερχόμενες αμφότερες από αστικά περιβάλλοντα, οι επιλογές τους ήταν σαφώς περισσότερες, αλλά διέθεσαν όλη τους την περιουσία στον αγώνα και τις χαρακτήριζε η αυταπάρνηση και η ανιδιοτέλεια– υπήρξαν χιλιάδες Ελληνίδες που στήριξαν κάθε στιγμή της επανάστασης. Η καθεμιά από το δικό της μετερίζι. Πολλές μπήκαν με θάρρος στην πρώτη γραμμή της μάχης, αρματωμένες, με τα παιδιά τους αγκαλιά και πάλεψαν με αυτοθυσία. Σήκωσαν όλο το βάρος της απουσίας των ανδρών στον πόλεμο. Κουβάλησαν πολεμοφόδια στις πλάτες τους. Ανάθρεψαν και γαλούχησαν τους επαναστάτες του ’21, τους εμψύχωσαν, θεράπευσαν τις πληγές τους και μετά κλήθηκαν να διαχειριστούν τον θάνατό τους.
Καπετάνισσες
αλλά και απλές γυναίκες, μητέρες, αδελφές, σύζυγοι, κόρες, που δυστυχώς ο
ιστορικός τις «ξέχασε» και έμειναν στην αφάνεια, για κάποιο διάστημα τουλάχιστον,
ο τόσο σημαντικός ρόλος τους στην ιστορία μας. Η τέχνη, πιο δίκαιη, μας έδωσε τις μαρτυρίες της γενναιόδωρα. Γυναίκες
που η δημοτική μας ποίηση, που πηγάζει άμεσα από ένα ιστορικό γεγονός, τραγούδησε
την περιφρόνησή τους στον θάνατο, την αδιαφορία τους για μια ζωή ταπεινωμένη. Ο
ποιητής ύμνησε την περηφάνια, το σθένος και την ευψυχία τους. Ο ζωγράφος
απεικόνισε την αυτοθυσία τους και τη γενναιότητά τους. Ο ξένος περιηγητής
έγραψε για αυτές με μεγάλο θαυμασμό και σεβασμό για τη στάση τους σε όλη αυτήν
τη δύσκολη περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Γυναίκες
που ο πολύπλευρος ρόλος τους στον αγώνα
ενάντια στον σκοταδισμό του τουρκικού ζυγού –που για αυτές ήταν ένας ακόμα
κρίκος καταπίεσης και ταπείνωσης–, για
την περιφρούρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του πολιτισμού και της πολυπόθητης
ελευθερίας τις φώτισε και τις καταξίωσε ιστορικά. Μια ανεκτίμητη προσφορά για την ίδια την κοινωνία, που φανερώνει έναν
κόσμο αξιών για την εποχή πρωτοποριακό!
Οι
Σουλιώτισσες, οι Μανιάτισσες και οι Μεσολογγίτισσες ήταν από τις πρώτες
αμαζόνες που αρματώθηκαν. Απλές αγωνίστριες και καπετάνισσες όπως η Μόσχω
Τζαβέλλα και η Χάιδω Σέχου. Η Δέσπω, που η θυσία της έγινε τραγούδι. Η Λένα
Μπότσαρη, η Γαλαξειδιώτισσα Αλεφάντω, η Μεσολογγίτισσα Παπαδιά Κουρκουμέλη. Η
Δέσποινα η Κανάρη. Από την Κρήτη, η Χαρίκλεια Δασκαλάκη, η Παντελιά Κωνσταντάκη,
η Αντωνούσα η Οπλαρχηγός (Καστανάκη), 22 χρόνων. Γυναίκες του Ζαλόγγου. Η Μανιάτισσα
Κωνσταντίνα Ζαχαριά. Η Σπαρτιάτισσα Σταυριάνα Σάββαινα, η Θρακιώτισσα Δόμνα
Βισβίζη, που έσωσε τον Ανδρούτσο, οι Μακεδονίτισσες Καρατάσαινα και Ζαφειράκη,
η Ζαμπέτα Κολοκοτρώνη, η Ρουμελιώτισσα Ασήμω Γκούρα, η Μαργαρίτα Μπασδέκη, που επικεφαλής
70 γυναικών στο Πήλιο έτρεψε σε φυγή του Τούρκους. Γυναίκες των Ψαρών και της
Χίου. Η Μαριγώ Ζαραφοπούλα, που είχε σχέσεις με τη Φιλική Εταιρεία και
διεκπεραίωνε υποθέσεις της.
Αγωνίστριες όλες
τους, κόντρα στις αντίξοες κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν: αφενός οι
αυστηροί κοινωνικοί περιορισμοί της πατριαρχικής-φεουδαρχικής κοινωνίας και
αφετέρου ο τουρκικός σκοταδισμός· εξαρτημένες (οικονομικά-κοινωνικά) από τον άντρα (πατέρα-αδερφό-σύζυγο) και σκλάβες ταυτόχρονα του Τούρκου
κατακτητή· θύματα ενίοτε των ερωτικών ορέξεών του και πιθανό εμπόρευμα στα
σκλαβοπάζαρα. Η συμβολή τους ήταν
ουσιαστική και πολύπλευρη και άφησαν το δικό τους ηρωικό αποτύπωμα στην
Επανάσταση του ’21. Παρακαταθήκη για μας σήμερα!
Κάπου πόλεμος
γίνεται ς’ Ανατολή και Δύση
και το ’μαθε μια
λυγερή και πάει να πολεμήσει.
Αντρίκια ντύθη κι
άλλαξε και παίρνει τ’ άρματά της.
Φίδια στρώνει το
φάρος της κι οχιαίς τον καλλιγώνει,
και τους αστρίταις
τους κακούς τους βάνει φτερνιστήρια.
Φτερνιά δίνει του
μαύρου της, πάει σαράντα μίλλια
κι άλλη
μεταδευτέρωσες ς’ τον πόλεμον εμπήκε…
Όλγα Στεφανίδου
