 |
| Ο «ψηφιακός κόσμος» και οι εξ αποστάσεως «ευκολίες» μπορούν κάλλιστα να είναι μια σκέτη κόλαση για τους εργαζόμενους, και ιδίως για τις γυναίκες |
Τις τελευταίες δεκαετίες η ψηφιακή τεχνολογία έχει εισχωρήσει στις ζωές των ανθρώπων με πολλά πλεονεκτήματα: γρήγορη και εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες, προστασία της υγείας, ταχύτατη επικοινωνία, συντόμευση παραγωγής προϊόντων, μηχανήματα και ηλεκτρονικές συσκευές ταχύτερες, ελαφρύτερες, ευέλικτες, που κάνουν πιο εύκολη και πιο ποιοτική τη ζωή μας στο σπίτι και στη δουλειά.
Δυστυχώς,
όμως, η ψηφιακή τεχνολογία και ο αυτοματισμός
υπό το καθεστώς του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής έχει και πολλά
μειονεκτήματα. Μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις του καπιταλισμού είναι ότι η
εξέλιξη της τεχνολογίας γίνεται συχνά τροχοπέδη στην εξέλιξη και την
καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου.
Η
πανδημία και ο εγκλεισμός μας επιτάχυνε την ψηφιοποίηση της κοινωνίας, και έφερε
μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητα των ανθρώπων παγκόσμια. Ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων μετατοπίστηκε
βίαια από τον δημόσιο στον ιδιωτικό χώρο του σπιτιού. Μέσα από τις ψηφιακές
πλατφόρμες η εργασία, η μάθηση, η επικοινωνία, η ψυχαγωγία, οι διαλέξεις, η άθληση,
οι αγορές προϊόντων κ.λπ. μετατράπηκαν σε κατ’ οίκον και εξ αποστάσεως
δραστηριότητες.
Ενώ ένα μεγάλο
μέρος του πληθυσμού φτωχοποιείται, οι διαδικτυακοί κολοσσοί (Google, Amazon, Facebook) αύξησαν κατακόρυφα τα κέρδη τους. Η τηλεργασία
άλλαξε άρδην την εργασιακή πραγματικότητα. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι ένας στους
τρεις από όσους συνεχίζουν να εργάζονται αναγκάστηκε να εργαστεί με τηλεργασία,
ενώ πριν το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 4,57%. Οι
επιχειρηματίες συνειδητοποιούν ότι με την τηλεργασία το λειτουργικό κόστος μειώνεται
τόσο πολύ που τα κέρδη είναι πολλαπλάσια. Για τους εργαζόμενους η τηλεργασία
καταργεί τα όρια μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής, ελαστικοποιεί τους χρόνους
εργασίας προς τα πάνω, μεταφέρει το κόστος εργασίας στις πλάτες των εργαζομένων
(υπολογιστές, ίντερνετ). Για τις γυναίκες γίνεται ακόμη πιο δυσβάσταχτη, καθώς
εργασία, δουλειές του σπιτιού και φροντίδα των παιδιών γίνονται ταυτόχρονα στον
ίδιο χώρο.
Με
την τηλεργασία, χάνεται η επαφή με τους
συναδέλφους, η ευκαιρία της συλλογικής και αγωνιστικής δράσης μέσα στους
εργασιακούς χώρους. Οι εργαζόμενοι οδηγούνται στην εξατομίκευση και τον
κατακερματισμό, άρα γίνονται πιο χειραγωγήσιμοι.
Σύμφωνα
με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), το 32,8% των
εργαζομένων στην Ελλάδα, 1.263.000 εργαζόμενοι, θα μπορούσαν δυνητικά να εργαστούν
από το σπίτι – σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις από όσους ανήκουν στις
αντίστοιχες επαγγελματικές κατηγορίες. Βέβαια είναι ένα πολύ μεγάλο ερώτημα τι
θα γίνουν όλοι αυτοί οι επαγγελματικοί χώροι και οι εργασιακές εγκαταστάσεις…
Από
την άλλη, η τηλεκπαίδευση οδηγεί στην πληροφορικοποίηση της μάθησης και αυτή με
τη σειρά της στην υπονόμευση της
κριτικής σκέψης. Το σχολείο δεν είναι μόνο διδασκαλία. Είναι σχέσεις μεταξύ
των μαθητών, εντός και εκτός της τάξης, είναι παιχνίδι, αθλητικές, μουσικές, πολιτιστικές,
θεατρικές δραστηριότητες. Η συρρίκνωση όλων αυτών των δραστηριοτήτων μόνο
υπονομευτική μπορεί να είναι ως προς την ανάπτυξη της προσωπικότητας
διδασκόντων και διδασκομένων.
H αυξανόμενη τάση
των ανθρώπων να «κοινωνικοποιούνται» και να επικοινωνούν μέσα από τις οθόνες και
όχι δια ζώσης είναι αιτία πολλών ψυχικών
νόσων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην περίοδο της πανδημίας και του εγκλεισμού
παρατηρείται αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης λόγω της μοναξιάς και της
απομόνωσης, αύξηση των αντικαταθλιπτικών και των ναρκωτικών ουσιών. Καμιά οθόνη δεν μπορεί να αντικαταστήσει
την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία, την παρουσία σε έναν χώρο ψυχαγωγίας.
Οι ψηφιακές αγορές και η «αμαζονοποίηση» (= συγκεντροποίηση, από την Amazon) του λιανικού εμπορίου μόνο «επαναστατική» δεν μπορεί
να θεωρηθεί, καθώς οδηγεί χιλιάδες
μικρές επιχειρήσεις σε κλείσιμο και τους εργαζομένους τους στην ανεργία.
Οι ψηφιακές
υποδομές ως βασικές και αναγκαίες υποδομές των σύγχρονων κοινωνιών πρέπει να
είναι δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφελείας και όχι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Η εναντίωση
στην τηλεργασία και την τηλεκπαίδευση, η διασφάλιση του ελεύθερου χρόνου, η διασφάλιση
της ιδιωτικότητας της προσωπικής ζωής, τα σαφή όρια μεταξύ προσωπικού και εργάσιμου
χρόνου, η μείωση ωρών εργασίας με αύξηση μισθών, ενάντια στην απομόνωση και την
αποξένωση των εργαζομένων, που εντείνει τον βαθμό εκμετάλλευσης και βοηθάει στη
χειραγώγησή τους, θα πρέπει να γίνουν αδιαπραγμάτευτα αιτήματα των εργαζομένων.
Όλγα Στεφανίδου
