 |
| Η απώλεια του ρωσικού και ουκρανικού σταριού επιδείνωσε την παγκόσμια διατροφική επισφάλεια, της οποίας όμως οι αιτίες είναι πολύ βαθύτερες: ένα σύστημα όπου το φάσμα της πείνας για δισεκατομμύρια ανθρώπους είναι βασικός παράγοντας υπερκερδοφορίας για μια χούφτα μεγιστάνες |
Μπορεί η πληθωριστική κρίση να επιδεινώθηκε από τα παρατεταμένα λοκντάουν λόγω covid, από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, με το μπλοκάρισμα των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας και τις κυρώσεις Ε.Ε.-ΗΠΑ κατά της Ρωσίας (Ρωσία-Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 30% των εξαγωγών σταριού παγκοσμίως, το 20% των εξαγωγών καλαμποκιού και η Ρωσία το 14% των εξαγωγών λιπασμάτων), καθώς και από το ενεργειακό χάος, αλλά οι ρίζες της επισιτιστικής κρίσης είναι βαθύτερες:
· Συνδέονται με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών, την «παγκοσμιοποίηση», την απαξίωση της βιομηχανίας και το κλείσιμο εργοστασίων ειδικά στην Ευρώπη, τη διάλυση της αγροτικής παραγωγής σε πολλές χώρες, την κατάληψη τεράστιων εκτάσεων από εντατικές καλλιέργειες για βιοκαύσιμα ή από φωτοβολταϊκά για χάρη της «πράσινης» κερδοσκοπίας, καθώς και την πλήρη εξάρτησή μας από τις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες. Το 80% του πληθυσμού του πλανήτη ζει σε χώρες που εισάγουν τρόφιμα για να θρέψουν τον πληθυσμό τους. Στην Αίγυπτο, η οποία παράγει λιγότερα από τα μισά τρόφιμα που χρειάζεται και είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σταριού, ο πρόεδρος Φατάχ αλ Σίσι (και κατ’ επέκταση η αστική τάξη της Αιγύπτου) πρότεινε στους φτωχούς να επιβιώσουν τρώγοντας φύλλα!
· Συνδέονται με τη μαζική είσοδο επενδυτών στην αγορά των τροφίμων και τη χρηματιστηριοποίηση βασικών ειδών διατροφής. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι επενδυτές διοχέτευσαν το ποσό των 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε δύο μεγάλα funds αγροτικών προϊόντων, ενώ το 2021 η αντίστοιχη δαπάνη δεν ξεπερνούσε τα 197 εκατομμύρια ευρώ. Οι τιμές του καλαμποκιού και του σιταριού στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγου, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, καταδεικνύουν τι ρόλο παίζουν τα αρπακτικά του χρηματιστηρίου, οι traders, στη διαμόρφωση των τιμών. Με μοναδικό κριτήριο το κέρδος, μεταφέρουν τις επενδύσεις τους από προϊόν σε προϊόν, αναζητώντας την πιο ασφαλή ή τη μεγαλύτερη κερδοφορία. Ακόμα και ο ΟΗΕ υπογράμμισε πως «ένα σύστημα διψασμένο για κέρδη αγνοεί τις βασικές ανάγκες των απλών ανθρώπων σε όλο τον κόσμο».
· Είναι χρυσή ευκαιρία για το ξαναμοίρασμα της πίτας των αγορών, με πρόσχημα την προστασία των πιο αδύναμων χωρών, υπέρ των μονοπωλιακών συμφερόντων παραγωγής λιπασμάτων, αγροχημικών, γεωργικών υβριδίων κ.ά.
Η πανδημία ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, προαναγγέλλοντας όμως και την ανατροπή της ήδη ασθμαίνουσας «παγκοσμιοποίησης». Η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων, σε συνδυασμό με την αναρχία της αγοράς, δημιούργησαν χάος στα logistics και εκτόξευσαν το κόστος των μεταφορών, θαλάσσιων και μη. Η αναταραχή που δημιουργήθηκε στις εφοδιαστικές αλυσίδες με την έναρξη της πανδημίας και τα λοκντάουν πυροδότησε τις αυξήσεις των τιμών σε βασικά είδη διατροφής –καλαμπόκι, ρύζι, στάρι–, ενώ ταυτόχρονα το ενεργειακό χάος που εκτόξευσε τις τιμές των λιπασμάτων κάνει απαγορευτική την αγροτική παραγωγή στις πιο φτωχές χώρες. Η τιμή του ρυζιού, βασική τροφή για 3,5 δις ανθρώπους, αυξήθηκε από πέρσι περίπου 30%. Από την έναρξη της πανδημίας οι άνθρωποι που πεινάνε σε όλο τον κόσμο αυξήθηκαν κατά 150 εκατομμύρια (ΟΗΕ). Παγκόσμια, ο αριθμός των ανθρώπων που πλήττονται από χρόνιο υποσιτισμό ανήλθε πέρσι στα 828 εκατομμύρια, αύξηση περίπου 46 εκατομμυρίων σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο και τριπλάσια σε σχέση με τα πρώτα λοκντάουν. Υπολογίζεται ότι γύρω στα 45 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως, υποφέρουν από δυστροφία, την πιο θανατηφόρα μορφή υποσιτισμού, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου των παιδιών έως και 12 φορές (ΟΗΕ).
Στην Ελλάδα, ενώ είχαμε πλήρη αυτάρκεια πολλών τροφίμων πριν την ένταξή μας στην ΕΟΚ, η εδώ και δεκαετίες μεθοδευμένη διάλυση της γεωργικής παραγωγής, το κλείσιμο εργοστασίων παραγωγής τροφίμων (ζάχαρη), το λουκέτο στη βιομηχανία λιπασμάτων, η μείωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών, η διαχείριση της πανδημίας που τα σάρωσε όλα, δημιουργούν τους χειρότερους όρους για την αντιμετώπιση της επισιτιστικής κρίσης.
Απαιτείται: Οργάνωση της παραγωγής με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες. Ενίσχυση της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής. Άνοιγμα των εργοστασίων που μας αποδεσμεύουν ως χώρα από διατροφικές και ενεργειακές εξαρτήσεις. Μείωση των έμμεσων φόρων και αύξηση μισθών. Και να μη ξεχνάμε ότι μια από τις κύριες αιτίες της Γαλλικής Επανάστασης ήταν η άνοδος των τιμών των τροφίμων.
Όλγα Στεφανίδου
