Η ελληνική κοινωνία γερνάει και μάλιστα γερνάει χωρίς παιδιά. Φαινόμενο που τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι θα ενταθεί στις αμέσως επόμενες γενιές.
Αυτές οι αλλαγές έχουν ήδη συμβεί στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, με αποτέλεσμα να έχουν ως ένα σημείο αντιμετωπιστεί από τις κρατικές δομές ή και τον ιδιωτικό τομέα. Στην Ελλάδα, και γενικά στον ευρωπαϊκό Νότο, όμως, η καπιταλιστική ανάπτυξη είχε ιδιαιτερότητες κι έτσι η συνοχή της οικογένειας δεν είχε καταστραφεί μέχρι πρόσφατα.Όμως, τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τα μνημόνια, οι οικονομικές δυσκολίες και οι περικοπές στην κοινωνική πρόνοια για τη γυναίκα και το παιδί οδηγούν σε νέες μορφές οικογενειακής ζωής και νέες προσωπικές επιλογές.Σε όλα αυτά συμβάλλει βέβαια και η μείωση της γεννητικότητας. Φυσικά η ζωή χωρίς παιδιά δεν είναι από μόνη της κάτι αρνητικό ή θετικό. Είναι μια μορφή ζωής που για πολλούς ανθρώπους μπορεί να είναι και αποτέλεσμα προσωπικής επιλογής και να συνδέεται με μια αίσθηση ελευθερίας, αυτονομίας. Καθώς όμως ολοένα και περισσότεροι ηλικιωμένοι θα ζουν χωρίς την υποστήριξη παιδιών ή στενών συγγενών, αυτό θα εντείνει την πίεση στα δημόσια συστήματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Οι ηλικιωμένοι χωρίς οικογενειακό δίκτυο θα βασίζονται κυρίως σε κρατικές δομές ή, όσοι έχουν χρήματα, σε ιδιωτικές υπηρεσίες φροντίδας. Έτσι ζητήματα όπως η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά θα επηρεάσουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.
Εγχειρήματα συγκατοίκησης ηλικιωμένων έχουν ξεκινήσει στην Ευρώπη αρκετά χρόνια πριν και έχουν επιτυχία, γιατί εκτός από τις ίδιες τις ομάδες ηλικιωμένων που στρέφονται προς αυτή την κατεύθυνση, έχει ενεργό ρόλο και το κράτος. Η πείρα χρόνων σε αυτές τις χώρες ως προς τα κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων (γηροκομεία) έδειξε ότι είναι ανεπαρκή τουλάχιστον ως προς τον κοινωνικό τους χαρακτήρα και περισσότερο ιδρυματοποιούν τους ηλικιωμένους παρά τους εξασφαλίζουν μια ποιότητα ζωής.
Πάντως εκτός από τις ατομικές ή συλλογικές πρωτοβουλίες που βοηθούν στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την καλλιέργεια κουλτούρας αλληλεγγύης, ταυτόχρονα μπορούν να δημιουργηθούν οργανωμένα δίκτυα στήριξης πέρα από την οικογένεια, όπως εθελοντικές ομάδες, κοινοτικές πρωτοβουλίες και συλλογικές μορφές διαβίωσης. Παράλληλα, ειδικά για τη χώρα μας είναι ανάγκη οι δημόσιες δομές υγείας και φροντίδας να προσαρμοστούν σε αυτές τις αλλαγές, να επενδύσουν σε υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας, προγράμματα κοινωνικής ένταξης και πολιτικές που μειώνουν την απομόνωση των ηλικιωμένων. Να στηριχθούν οι προσπάθειες συγκατοίκησης ενηλίκων με κάθε δυνατό τρόπο.
Ματίνα Χελιδώνη
