 |
Ο εξευτελισμός των Τούρκων στρατιωτών από τους οπαδούς
του Ερντογάν
αντικατοπτρίζει τον λανθάνοντα εμφύλιο πόλεμο που σπαράσσει
την
τουρκική κοινωνία
|
Η
απόπειρα μιας μερίδας του τουρκικού στρατού να ανατρέψει τον Ερντογάν το βράδυ
της 15ης Ιουλίου είναι ένα γεγονός καταλυτικής σημασίας για την ευρύτερη
περιοχή μας, και ίσως για όλο τον κόσμο. Για το τι πραγματικά συνέβη εκείνες
τις μέρες στην Τουρκία έχουν διατυπωθεί διάφορα σενάρια. Μπορεί οι οπαδοί του
Γκιουλέν να κυριαρχούσαν στην ηγεσία του πραξικοπήματος, μπορεί να υπήρξε και
αμερικανικός «δάκτυλος», ωστόσο οι βασικές πτυχές του ζητήματος είναι άλλες.
Από
το 2003 που βρίσκεται στην εξουσία, ο ισλαμιστής Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προωθεί:
α) Τη μετατροπή της τουρκικής κοινωνίας σε
μια κοινωνία με ισλαμικά, υπερσυντηρητικά χαρακτηριστικά. β) Τη μετατροπή
της κουτσουρεμένης τουρκικής αστικής δημοκρατίας σε ένα προσωποπαγές βοναπαρτικό καθεστώς, με τον ίδιο περίπου σε
ρόλο σουλτάνου. Και γ) τη μετατροπή της σχετικά καθυστερημένης Τουρκίας σε μια οικονομική-πολιτική-στρατιωτική
δύναμη πρώτης γραμμής, με κυρίαρχο ρόλο από τα Βαλκάνια μέχρι την Κεντρική
Ασία. Στην προσπάθειά του αυτή ο Ερντογάν έχει σημειώσει ορισμένες σημαντικές
επιτυχίες. Περιθωριοποίησε πολιτικά τον κεμαλισμό. Δημιούργησε μέσα από τις
καθυστερημένες μάζες της Ανατολίας ένα μαζικό, ισχυρό, απόλυτα αφοσιωμένο στον
ίδιο ισλαμικό κίνημα. Δημιούργησε, επίσης, μια νέα αστική τάξη, στραμμένη προς
την Ανατολή, υποστηριζόμενη κυρίως από αραβικά κεφάλαια.
Η στρατηγική
του Ερντογάν, όμως, είναι εντελώς αντιφατική και θνησιγενής. Η Τουρκία ιστορικά
δεν έχει τα φόντα να γίνει η δύναμη που αυτός ονειρεύεται. Οι ΗΠΑ και άλλες
ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν πρόκειται να συμβιβαστούν ποτέ με αυτό. Οι
εξελίξεις στη Συρία και η άνοδος του κουρδικού κινήματος ακύρωσαν τα σχέδιά του
στη Μέση Ανατολή. Το κυριότερο, ένα
μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας δεν είναι διατεθειμένο να γυρίσει στον
ισλαμικό μεσαίωνα. Απέναντι σε αυτές τις αδήριτες πραγματικότητες, ο
Ερντογάν, όσο υψηλά ποσοστά και να παίρνει στις εκλογές, αισθάνεται μονίμως
απειλούμενος. Γι’ αυτό και απαντά με διαρκείς εκκαθαρίσεις αντιπάλων ή
δυνητικών αντιπάλων. Οι υπό εκκαθάριση
στρατιωτικοί κάποια στιγμή θα αποφάσιζαν να υπερασπιστούν δυναμικά τη θέση τους.
Έτσι προέκυψε το πραξικόπημα.
Για
να πετύχει τους σκοπούς του, ο Ερντογάν έπαιξε αρχικά το χαρτί της δημοκρατίας.
Πράγματι, ως προς ορισμένα ζητήματα, όπως ο ρόλος του στρατού και τα δικαιώματα
των μειονοτήτων, ο Ερντογάν εμφανίστηκε δημοκρατικότερος από τους κεμαλιστές
προκατόχους του. Παράλληλα, όμως, δήλωνε: «Η
δημοκρατία είναι όπως το λεωφορείο. Όταν φτάσεις στη στάση που θέλεις,
κατεβαίνεις». Το ματοκύλισμα των μαζικών διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί το
2013, ο ανοιχτός πόλεμος κατά του
κουρδικού πληθυσμού που βρίσκεται σε εξέλιξη τον τελευταίο χρόνο στη
Νοτιοανατολική Τουρκία, η υποστήριξη προς τους τζιχαντιστές της Συρίας,
είναι μερικά μόνο δείγματα της βαθιάς αντιδραστικότητας του Ερντογάν. Τώρα,
μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος, και μάλιστα με λίστες που ήταν έτοιμες
από πριν, το καθεστώς έχει εξαπολύσει
ένα πραγματικό πογκρόμ στον στρατό, τη δημόσια διοίκηση, την εκπαίδευση, τα
μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα συνδικάτα. Αυτή η τακτική, όμως, θα οδηγήσει
σύντομα στη συσπείρωση νέων αντικαθεστωτικών δυνάμεων. Πρόκειται για έναν
ακήρυκτο εμφύλιο πόλεμο.
Το
πιο συνειδητό κομμάτι της τουρκικής εργατικής τάξης, η προοδευτική νεολαία, οι
Κούρδοι αγωνιστές, η μικρή αλλά μαχητική τουρκική αριστερά, φυσικά ήταν ενάντια
στο πραξικόπημα, καθώς είχαν τραβήξει τα πάνδεινα από τις χούντες του 1971 και
του 1980. Από την άλλη μεριά, μισούν τον
Ερντογάν και το αντιδραστικό ισλαμικό καθεστώς του και καταλαβαίνουν ότι ο
κύριος κίνδυνος τώρα είναι αυτός. Συμφωνούμε απόλυτα με τη θέση τους. Στην
πραγματικότητα, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου που βγήκε στο δρόμο ενάντια
στο πραξικόπημα ήταν ισλαμιστές οπαδοί του Ερντογάν, οργανωμένοι με βάση τα
τζαμιά. Κάποιοι από αυτούς δεν παρέλειψαν να επιτεθούν στις γειτονιές της Κωνσταντινούπολης
όπου ζουν Κούρδοι, αριστεροί και αλεβίτες. Ο
προοδευτικός εργαζόμενος κόσμος της Τουρκίας έχει να δώσει μια δύσκολη,
πολυμέτωπη μάχη, σε μια χώρα που οι αντιθέσεις δεν είναι τόσο ξεκάθαρες όσο στη
Δύση. Είναι σίγουρο, πάντως, ότι δεν θ’ ακούσει τις «συμβουλές» κάποιων
Ευρωπαίων «αριστερών» του συστήματος, που ακόμα πανηγυρίζουν για τη νίκη της
«δημοκρατίας» στην Τουρκία.
Πάρις Δάγλας
