ΤΟ «ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΕ ΠΑΡΑΚΜΗ… ΟΠΩΣ ΟΛΟΣ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ

Ακόμα και τα πιο «λαμπρά» πρότυπα που είχε να επιδείξει ο φιλελεύθερος καπιταλισμός, έχουν ξεθωριάσει ανεπανόρθωτα

Δίπλα στις πολιτικές λιτότητας, την αυξανόμενη περιθωριοποίηση,
την αποδόμηση των κοινωνικών παροχών, οι κάποτε «πρότυπες»
σκανδιναβικές κοινωνίες έχουν τώρα ν’ αντιμετωπίσουν και 
την άνοδο της φασιστοειδούς δεξιάς

Τελικά, το περίφημο «σκανδιναβικό μοντέλο», το οποίο αστικά και «αριστερά» κόμματα προσπαθούν να εξιδανικεύσουν, δεν ξέφυγε από την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος.

Η εικόνα που έχει δημιουργηθεί για το «σουηδικό θαύμα» μπάζει από χίλιες δυο μεριές. Ήδη από τη δεκαετία του ’90 το παλιό σουηδικό «κράτος πρόνοιας» άρχισε να μετατρέπεται σε ερείπια. Μέσα σε 25 χρόνια έχουν γίνει περικοπές άνω των 25 δισεκατομμυρίων ευρώ, και από το 1990 έχουν χαθεί πάνω από 300.000 θέσεις εργασίας στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας. Γύρω στο ένα τέταρτο των συνταξιούχων και πολλά παιδιά ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Σύμφωνα με τη Eurostat, 1,5 εκατομμύριο Σουηδοί «κινδυνεύουν από τη φτώχεια». Σε πολλούς εργασιακούς χώρους, η έκτακτη και προσωρινή απασχόληση είναι κανόνας και όχι εξαίρεση.
 Η ανάπτυξη που έχει σήμερα η Σουηδία αφορά κέρδη που συγκεντρώνονται μόνο στα χέρια της καπιταλιστικής τάξης. Πέρσι οι μεγαλύτερες εταιρείες στο χρηματιστήριο της Στοκχόλμης σημείωσαν κέρδη περίπου 25,1 δις – πολλά από αυτά βρίσκονται σε φορολογικούς παράδεισους. Οι 187 Σουηδοί δισεκατομμυριούχοι κατέχουν περισσότερο χρήμα από τον καθαρό πλούτο του σουηδικού κράτους συν το σύνολο του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ενώ η κατά τα άλλα «ουδέτερη» Σουηδία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς όπλων παγκοσμίως.

Από την άλλη, ως μικρή πληθυσμιακά χώρα, που εξαρτάται από τις εξαγωγές, με μια οικονομία που πλήττεται από τη στεγαστική φούσκα και με το τρίτο υψηλότερο επίπεδο ιδιωτικού χρέους, γίνεται ιδιαίτερα ευάλωτη σε μια πολύ πιθανή νέα οικονομική κρίση.

Στη Νορβηγία τώρα, μπορεί να μην έχουν βιώσει τις δραματικές συνέπειες της κρίσης, ωστόσο την τελευταία δεκαετία ιδιωτικοποιήθηκαν πολλές δημόσιες υπηρεσίες, κυρίως παιδικής μέριμνας και υγείας. Η κυβέρνηση, ενώ έκανε περικοπές στον δημόσιο τομέα και δίνει κίνητρα για παράταση του εργασιακού βίου, μείωσε τη φορολογία των πλουσίων, συμπεριλαμβανομένου του φόρου κληρονομιάς –ο οποίος καταργήθηκε– και του φόρου πολυτελείας, και συχνά επιδοτεί το κεφάλαιο με χρήματα των φορολογουμένων για την «παροχή» υπηρεσιών κοινωνικής μέριμνας! Η επίσημη ανεργία για το 2017 ήταν στο 4,3%, και των νέων στο 11%, χωρίς να υπολογίζονται στους επίσημους δείκτες αυτοί που παίρνουν επίδομα, ενώ υπάρχει αύξηση των «ελαστικών» μορφών εργασίας και της «περιστασιακής» απασχόλησης. Βάσει στοιχείων του ΟΟΣΑ, το ποσοστό απασχόλησης του πληθυσμού ηλικίας 15-74 ετών ανέρχεται σε 67% το 2017, ενώ το 2008 ήταν 73%, με τη «μερική απασχόληση» να αφορά το 25% του συνόλου των εργαζομένων! Το 9% ζει στα όρια της φτώχειας (στοιχεία ΟΟΣΑ 2017) και 98.000 παιδιά ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Ενώ μόνο την τελευταία 4ετία καταγράφονται 51 νέοι δισεκατομμυριούχοι στο «νορβηγικό θαύμα».

Για την «ευτυχισμένη» Δανία δεν γίνεται καμιά αναφορά στο πολύ υψηλό ποσοστό κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών! Έχει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα ιδιωτικού χρέους παγκοσμίως. Έχει το τέταρτο μεγαλύτερο οικολογικό αποτύπωμα (συνέπειες στο περιβάλλον) στον κόσμο. Είναι ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά καρκίνου στον κόσμο. Με την επαρχία της να έχει γίνει ένα πεδίο κοινωνικού ντάμπινγκ (περιθωριοποίησης) για τους μη-δυτικούς μετανάστες, τους ηλικιωμένους και τους ανέργους, που ζουν μαζί με τους 22 εκατομμύρια εντατικά εκτρεφόμενους χοίρους!

Αν ρίξουμε δε μια ματιά στα ποσοστά βιασμών, σεξουαλικής παρενόχλησης και χρήσης βίας που αφορούν ηλικίες κάτω των 15 ετών, θα εκπλαγούμε από το πόσο υψηλά είναι στις περισσότερες από τις «ευτυχισμένες» αυτές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης και της Φινλανδίας (στοιχεία Eurostat).

Το «σκανδιναβικό μοντέλο» είναι ένα μοντέλο διαχείρισης του καπιταλισμού που υπηρέτησε τα συμφέροντα του κεφαλαίου στην συγκεκριμένη περιοχή. Όσο το κεφάλαιο ιδιοποιείται το προϊόν της κοινωνικοποιημένης παραγωγής, οι κρίσεις θα είναι αναπόφευκτες, όποιο κι αν είναι το μοντέλο διαχείρισης. Το μόνο σύστημα που μπορεί να εγγυηθεί ένα πραγματικό και μόνιμο κράτος πρόνοιας είναι ο σοσιαλισμός.

Όλγα Στεφανίδου