ΔΕΚΑ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

(αποσπάσματα)

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Με αφορμή αυτή την αυτή την επέτειο, δημοσιεύουμε στην Ιστορική μας Στήλη αποσπάσματα από το συγκλονιστικό βιβλίο-ντοκουμέντο «Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» του Αμερικανού επαναστάτη δημοσιογράφου Τζων Ρηντ (1887-1920), που υπήρξε αυτόπτης των γεγονότων αλλά και συμμετείχε άμεσα σε αυτά.

Στη γωνία των λεωφόρων Μόρσκαγια και Νέβσκι τμήματα στρατιωτών με εφ’ όπλου λόγχη, σταματούσαν όλα τα ιδιωτικά αυτοκίνητα, κατέβαζαν απ’ αυτά τους επιβάτες και τα ‘στελναν στα Χειμερινά Ανάκτορα. Ένα μεγάλο  πλήθος τους κοίταζε. Κανένας δεν ήξερε, με το μέρος τίνος είναι αυτοί οι στρατιώτες: με την προσωρινή κυβέρνηση⁽¹⁾  ή με την Στρατιωτική Επιτροπή⁽²⁾. Στον καθεδρικό ναό του Καζάν γινόταν το ίδιο. Τα’ αυτοκίνητα κατευθύνονταν απ’ εκεί προς τα πάνω, προς τη λεωφόρο Νέβσκι. Έξαφνα εμφανίστηκαν πέντε έξι ναύτες, οπλισμένοι με ντουφέκια. Γελώντας βιασμένα, άρχισαν να συζητούν με δύο στρατιώτες. Στα ναυτικά τους πηλίκια είχαν τις επιγραφές «Αβρόρα» και «Αυγή της ελευθερίας», ονομασίες των πιο γνωστών μπολσεβίκικων καταδρομικών του στόλου της Βαλτικής. «Η Κρονστάνδη έρχεται», είπε ένας απ’ τους ναύτες… Αυτά τα λόγια σήμαιναν το ίδιο ακριβώς που σήμαιναν στο Παρίσι το 1792 τα λόγια: «Οι Μασσαλιώτες έρχονται». Γιατί στην Κρονστάνδη ήταν είκοσι πέντε χιλιάδες ναύτες, όλοι πιστοί μπολσεβίκοι, έτοιμοι να βαδίσουν στον θάνατο.

«Ο Εργάτης και Στρατιώτης» κυκλοφόρησε πια. Σ’ όλη την πρώτη σελίδα του δημοσιευόταν με κεφαλαία γράμματα η έκκληση:

«Στρατιώτες! Εργάτες! Πολίτες!

Οι εχθροί του λαού πέρασαν τη νύχτα στην επίθεση. Οι κορνιλοφικοί⁽³⁾  του επιτελείου προσπαθούν να συγκεντρώσουν από τα προάστια τους ευέλπιδες και τα τάγματα κρούσης. Οι ευέλπιδες του Οράνιενμπάουμ και τα τάγματα κρούσης στο Τσάρσκογιε Σελό αρνήθηκαν να επιτεθούν. Σχεδιάζεται προδοτικό χτύπημα ενάντια στο Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης… Η εκστρατεία των αντεπαναστατών συνωμοτών κατευθύνεται ενάντια στο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ, στις παραμονές της έναρξής του, ενάντια στη Συντακτική Συνέλευση, ενάντια στον λαό. Το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης είναι υπέρ της υπεράσπισης της επανάστασης. Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή καθοδηγεί την απόκρουση της εφόδου των συνωμοτών. Όλη η φρουρά και όλο το προλεταριάτο της Πετρούπολης είναι έτοιμα να καταφέρουν στους εχθρούς του λαού συντριπτικό χτύπημα.

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή αποφασίζει.

1)  Όλες οι επιτροπές των συνταγμάτων, των λόχων και των διοικήσεων μαζί με τους κομισάριους των Σοβιέτ, όλες οι επαναστατικές οργανώσεις, πρέπει να συνεδριάζουν αδιάκοπα, συγκεντρώνοντας όλες τις πληροφορίες για τα σχέδια και τις ενέργειες των συνωμοτών.

2) Ούτε ένας στρατιώτης δεν πρέπει ν’ απουσιάζει από το τμήμα του χωρίς την έγκριση της επιτροπής.
3) Να σταλούν αμέσως στο ινστιτούτο Σμόλνι δύο αντιπρόσωποι από κάθε τμήμα και πέντε από κάθε αχτίδα των Σοβιέτ.
4) Για όλες τις ενέργειες των συνωμοτών να ειδοποιείται αμέσως το ινστιτούτο Σμόλνι. 
5) Όλα τα μέλη του Σοβιέτ της Πετρούπολης κι όλοι οι αντιπρόσωποι του Πανρωσικού συνεδρίου των Σοβιέτ καλούνται αμέσως στο ινστιτούτο Σμόλνι σε έκτακτη συνεδρίαση.

Η αντεπανάσταση σήκωσε το εγκληματικό της κεφάλι.

Όλες τις κατακτήσεις και τις ελπίδες των στρατιωτών, των εργατών και των αγροτών τις απειλεί θανάσιμος κίνδυνος. Οι δυνάμεις όμως της επανάστασης ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνάμεις των εχθρών της.

Η υπόθεση του λαού βρίσκεται σε σίγουρα χέρια. Οι συνωμότες θα συντριβούν. Καμιά ταλάντευση και αμφιβολία. Σταθερότητα, ψυχραιμία, θάρρος και αποφασιστικότητα.

                Ζήτω η επανάσταση!

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή»

***

Βγήκαμε μέσα στην κρύα νύχτα. Μπροστά στο Σμόλνι ήταν συγκεντρωμένα πάρα πολλά αυτοκίνητα, που άλλα σταματούσαν κι άλλα έφευγαν. Μέσα από τον θόρυβό τους ξεχώριζαν τα υπόκωφα βουητά των μακρινών κανονιοβολισμών. Ένα τεράστιο φορτηγό τρανταζόταν ολόκληρο από το δούλεμα της μηχανής. Μερικοί άνθρωποι φόρτωναν πάνω σ’ αυτό δέματα προκηρύξεων, ενώ άλλοι τα έπαιρναν και τα τακτοποιούσαν, κρατώντας στο χέρι τα ντουφέκια.

                «Πού πηγαίνετε;» τους ρώτησα.

                «Σ’ όλη την πόλη!» μου απάντησε χαμογελώντας ένας μικρός εργάτης κι έκανε μια ενθουσιώδη κίνηση με το χέρι.

Τους δείξαμε τα πιστοποιητικά μας. «Ελάτε μαζί μας» μας προσκάλεσαν. «Μπορεί όμως να μας πυροβολήσουν κιόλας…». Σκαρφαλώσαμε στο φορτηγό. Μ’ ένα διαπεραστικό τρίξιμο του μοχλού σύνδεσης, η τεράστια μηχανή κινήθηκε προς τα μπρος κι όλοι πέσαμε προς τα πίσω, πατώντας τους ανθρώπους που σκαρφάλωναν ακόμα στο φορτηγό μας. το αυτοκίνητο τρέχοντας δίπλα από τις φωτιές, που ήταν αναμμένες στην εσωτερική και εξωτερική πόρτα και φώτιζαν με την κόκκινη ανταύγειά τους, τους μαζεμένους γύρω τους εργάτες, πηδώντας και ταλαντευόμενο δεξιά αριστερά, τράβηξε για τη λεωφόρο Σουβόροφ. Ένας από τους συνεπιβάτες μας ξέσχισε το περιτύλιγμα ενός δέματος κι άρχισε να σκορπίζει στον αέρα κάτι προκηρύξεις. Τον βοηθήσαμε κι εμείς. Έτσι τρέχαμε μέσα στους σκοτεινούς δρόμους, αφήνοντας ολόκληρη ουρά από άσπρα χαρτιά που πετούσαν. Οι αργοπορημένοι διαβάτες σταματούσαν και τα μάζευαν. Στα σταυροδρόμια οι περιπολίες άφηναν τις φωτιές και, σηκώνοντας τα χέρια, έπιαναν τις προκηρύξεις. Κάπου κάπου μας σταματούσαν οπλισμένοι άνθρωποι. Πρότειναν τα όπλα και φώναζαν: «Στάσου». Ο σοφέρ μας, όμως, πετούσε μερικές ακατάληπτες λέξεις και τραβούσαμε πιο πέρα. Πήρα μια από τις εκκλήσεις και στο φως που σκορπούσαν τα αραιά φανάρια των δρόμων, κατόρθωσα να τη διαβάσω όπως όπως:

«Προς τους Πολίτες της Ρωσίας!

Η προσωρινή κυβέρνηση ανατράπηκε. Η κρατική εξουσία πέρασε στα χέρια του οργάνου του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης, της Στρατιωτική Επαναστατικής Επιτροπής, που βρίσκεται επικεφαλής του προλεταριάτου και της φρουράς της Πετρούπολης.

Η υπόθεση για την οποία αγωνιζόταν ο λαός: άμεση πρόταση δημοκρατικής ειρήνης, κατάργηση της τσιφλικάδικής ιδιοκτησίας στη γη, εργατικός έλεγχος στην παραγωγή, δημιουργία σοβιετικής κυβέρνησης – είναι εξασφαλισμένη!

Ζήτω η επανάσταση των εργατών των στρατιωτών και των αγροτών!

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Σοβιέτ της Πετρούπολης των εργατών και στρατιωτών βουλευτών».

***

…Το πλήθος γύρισε σιωπηλά και κινήθηκε προς τα πάνω, προς τη λεωφόρο Νέβσκι, πάλι κατά τετράδες. Εκμεταλλευτήκαμε τη σύγχυση, γλιστρήσαμε δίπλα από την αλυσίδα των ναυτών και κατευθυνθήκαμε προς τα Χειμερινά Ανάκτορα.

Εδώ ήταν εντελώς σκοτάδι. Καμιά κίνηση. Συναντούσαμε μόνο περιπολίες στρατιωτών και κοκκινοφρουρών που βρίσκονταν σε υπερβολική ένταση. Απέναντι από τον καθεδρικό ναό του Καζάν, στη μέση του δρόμου, ήταν ένα πεδινό πυροβόλο των τριών δαχτύλων, γυρισμένο λίγο στο πλευρό από την τελευταία βολή που έκανε πάνω από τις στέγες των σπιτιών. Σ’ όλες τις πόρτες στέκονταν στρατιώτες. Κουβέντιαζαν ψιθυριστά, κοιτάζοντας πότε πότε προς τη μεριά της γέφυρας της Αστυνομίας. Ξεχώρισα τις λέξεις: «Μπορεί να κάνουν λάθος…». Σ’ όλες τις γωνιές τα περίπολα σταματούσαν τους διαβάτες. Χαρακτηριστική ήταν η σύνθεση αυτών των περιπόλων: τους στρατιώτες παντού τους διοικούσαν κοκκινοφρουροί… Τα πυρά σταμάτησαν.

Τη στιγμή που βγαίναμε στη λεωφόρο Μορσκάγια, κάποιος φώναξε: «Οι ευέλπιδες στείλαν να μας πουν πως περιμένουν να πάμε για να τους διώξουμε!». Ακούστηκαν οι λέξεις της διαταγής και στο βαθύ σκοτάδι είδαμε τη σκοτεινή μάζα που κινούνταν μπροστά σιωπηλά. Ακούγονταν μόνο ο θόρυβος των βημάτων τους και οι χτύποι των όπλων. Χωθήκαμε στις πρώτες γραμμές.

Σαν ένα μαύρο ποτάμι που κατακλύζει όλο τον δρόμο, χωρίς τραγούδια και κραυγές περάσαμε κάτω από την κόκκινη αψίδα. Ο άνθρωπος που ήταν μπροστά μου, είπε χαμηλόφωνα: «Προσέξτε σύντροφοι! Μην τους πιστεύετε! Ασφαλώς θ’ αρχίσουν να πυροβολούν…». Βγαίνοντας στην πλατεία, τρέχαμε , σκύβοντας χαμηλά και κολλώντας ο ένας δίπλα στον άλλο. Τόσο τρέχαμε, που παραλίγο να πέφταμε στο βάθρο της κολόνας του Αλεξάνδρου.

«Σκοτώθηκαν πολλοί δικοί σας:» ρώτησα.

«Δεν ξέρω, ίσως καμιά δεκαριά…»

Σταματώντας εδώ μερικά λεπτά, το τμήμα, που αποτελούνταν από μερικές εκατοντάδες ανθρώπους, πήρε θάρρος κι άξαφνα, χωρίς καμιά διαταγή, κινήθηκε πάλι προς τα μπρος. Αυτή τη στιγμή κάτω από το δυνατό φως που ξεχυνόταν απ’ όλα τα παράθυρα των Χειμερινών Ανακτόρων, παρατήρησα πως οι πρώτοι διακόσιοι τριακόσιοι άνθρωποι ήταν όλοι κοκκινοφρουροί. Ανάμεσά τους οι στρατιώτες ήταν ελάχιστοι. Καβαλήσαμε τα οδοφράγματα που ήταν φτιαγμένα από ξύλα και πηδώντας κάτω, ξεσπάσαμε σ’ ενθουσιώδη επιφωνήματα: κάτω από τα πόδια μας ήταν σωροί τα ντουφέκια που τα είχαν πετάξει οι ευέλπιδες. Οι πόρτες κι από τις δύο πλευρές των κεντρικών εισόδων ήταν διάπλατα ανοιχτές. Από κει ερχόταν το φως. Από το πελώριο όμως μέγαρο δεν ακουγόταν ούτε ψίθυρος.

Παρασυρμένοι από το ορμητικό ανθρώπινο κύμα, ορμήσαμε στα ανάκτορα από τη δεξιά είσοδο, που οδηγούσε σ’ ένα μεγάλο και άδειο θολωτό δωμάτιο, στο υπόγειο της ανατολικής πλευράς, απ’ όπου άρχιζε ολόκληρος λαβύρινθος από διαδρόμους και σκάλες. Εδώ υπήρχαν πολλά κιβώτια. Οι κοκκινοφρουροί κι οι στρατιώτες ρίχτηκαν απάνω τους με μανία, τα ’σπάζαν  με τους υποκόπανους κι έσερναν προς τα έξω χαλιά, κουρτίνες, εσώρουχα, πορσελάνινα και γυάλινα σκεύη. Ένας φορτώθηκε στην πλάτη ένα μπρούντζινο ρολόι. Κάποιος άλλος βρήκε ένα φτερό στρουθοκαμήλου και το έμπηξε στο καπέλο του. Μόλις άρχισε όμως η λεηλασία, κάποιος φώναξε: «Σύντροφοι! Μην πειράζετε τίποτα! Μην παίρνετε τίποτα! Αυτά είναι λαϊκή περιουσία!». Τον υποστήριξαν αμέσως το λιγότερο είκοσι φωνές: «Στάσου! Γυρίστε τα όλα πίσω. Να μην παρθεί τίποτα! Είναι λαϊκή περιουσία!». Δεκάδες χέρια απλώθηκαν προς τους άρπαγες! Τους πήραν πίσω ένα χρυσοΰφαντο ύφασμα και τις μπάντες. Δύο άνθρωποι ξανάφεραν πίσω το μπρούντζινο ρολόι. Τα πράγματα τοποθετήθηκαν ξανά βιαστικά, όπως όπως, στα κιβώτια και πλάι τος μπήκαν εθελοντικά σκοποί. Όλ’ αυτά έγιναν εντελώς αυθόρμητα. Στους διαδρόμους και στις σκάλες ακούγονταν όλο και πιο βαθιά οι αδυνατισμένες από την απόσταση κραυγές:

«Επαναστατική πειθαρχία. Λαϊκή περιουσία!»

Σημειώσεις της σύνταξης

1)      Προσωρινή Κυβέρνηση: Η κυβέρνηση της περιόδου μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου 1917, που μοιραζόταν την εξουσία μαζί με τα Σοβιέτ αρνούμενη να πραγματοποιήσει τα αιτήματα του εξεγερμένου λαού, χρεωκόπησε, πέρασε στο στρατόπεδο της αντεπανάστασης και συντρίφτηκε τελικά απ’ τους Μπολσεβίκους.

2)      Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή: Ήταν το στρατιωτικό όργανο των Σοβιέτ, που εκλέχθηκε και αναδείχθηκε σε επιτελείο της επανάστασης χάρη στην επιμονή των Μπολσεβίκων. Έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην κατάληψη της εξουσίας.

3)      Κορνίλωφ: Αντιδραστικός τσαρικός στρατηγός, που είχε επιχειρήσει να καταλάβει την εξουσία με πραξικόπημα, τον Αύγουστο του ’17. Ηττήθηκε χάρη στην κινητοποίηση των Μπολσεβίκων.