Διακόσια ολάκερα χρόνια πέρασαν από την εποχή που ο Ρωμιός, ο γκιαούρης, ο σκλάβος, σηκώθηκε, αγωνίστηκε και κατέκτησε με φρικτή ανθρωποθυσία την ελευθερία του. Ξεσηκώθηκε ενάντια στον τύραννο Σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που τον βαστούσε υποταγμένο στα τσιφλίκια (τιμάρια), εις βάρος της υλικής και πνευματικής του ανάτασης.
Τα 200 χρόνια, λοιπόν, από την Επανάσταση του 1821 θα δώσουν την αφορμή να γραφτούν πολλά. Από πολλούς φορείς, πολιτικούς, θρησκευτικούς, ακαδημαϊκούς, που είτε θα συγχύζουν, θα αποκρύπτουν και θα αναθεωρούν το νόημα του 1821, είτε θα το αποκαλύπτουν.
Και εμείς από την
πλευρά μας θα συμβάλουμε στην ανάλυση των γεγονότων, για τη μόρφωση της
πρωτοπορίας του ελληνικού προλεταριάτου. Με διπλό στόχο: Να αποδείξουμε ότι τα νοήματα του 1821 είναι σπουδαιότατα και μας
εμπνέουν ακόμα. Και επίσης, ότι μια επανάσταση είναι ένα περίπλοκο ιστορικό
γεγονός, με πολλά μπρος πίσω, με πολλές ταξικές πλευρές, όπου η μελέτη της είναι
μπούσουλας και σχολείο για όλες τις επαναστάσεις.
Γραικοί, Γραικοί, στα άρματα, Γραικοί!
Ξυπνείσθε, Γραικοί, από τον ύπνον τον βαθύ!
Γραικοί, Γραικοί, στα άρματα Γραικοί!
Ξυπνείσθε, Γραικοί, από τον ύπνον τον βαθύν.
Η αθλία Ελλάς, στον βαρύν ζυγόν στενάζει,
Τους πιστούς της υιούς εις βοήθειαν τους κράζει,
Αλύσσους να συντρίψη, την σκλαβίαν ν’ απορρίψη,
Αλύσσους να συντρίψη, την σκλαβίαν ν’ απορρίψη,
Και τρόπαια λαμπρά, να στήση κατ’ εχθρών....
(Απόσπασμα από το «Πολεμιστήριον
Θούριον Σάλπισμα» των Π. Σοφιανόπουλου και Σπυρ. Τρικούπη, 1813)
Δεκάδες χρόνια πέρασαν
με τρομερές εξεγέρσεις, που προετοίμαζαν τον αγώνα ενάντια στον Οθωμανό σατράπη-δυνάστη.
Εξανδραποδισμοί, ερημώσεις χωριών, ταπεινώσεις δεν άφηναν ποτέ τη φλόγα της
επανάστασης να σβήσει. Η σπουδαιότερη στιγμή χωρίς αμφιβολία ήταν τα Ορλωφικά. Χιλιάδες θύματα υπήρξαν,
πουλήθηκαν χιλιάδες ως σκλάβοι, περιουσίες αρπάχτηκαν. Ήταν το τίμημα της
γενικής ασυνείδητης προετοιμασίας.
Οι Ρωμιοί έφυγαν
και ξενιτεύτηκαν προς όλα τα μέρη. Κυρίως όμως προς τον τότε πολιτισμένο κόσμο
της Δύσης. Γέμισαν τα λιμάνια της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, η Αμβέρσα
κ.ά. Εκεί στη Ρωσία συνέπεσαν με ένα ιδεολογικό κίνημα, τους λεγόμενους Δεκεμβριστές. Αλληλοεπηρεάστηκαν. Μέσα
από το φοβερό ιδεολογικό καμίνι της εποχής, όπου ο τεκτονισμός έπαιζε
προοδευτικό ρόλο, γεννήθηκε η «Φιλική Εταιρεία».
Αλλά και άλλες προσπάθειες υπήρξαν πριν από αυτήν ή παράλληλα, που χάθηκαν στη
λήθη. Ο «Αλέξανδρος», η «Εταιρεία των Φίλων», η «Ελληνοδακική Φιλολογική
Εταιρεία», ο «Φοίνιξ», και χωρίς αμφιβολία η δεύτερη σε σπουδαιότητα, το
«Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο»...
Ωστόσο, η
επανάσταση του 1821 είχε πολλές πτυχές. Άλλα τα συμφέροντα της θρησκευτικής
ιεραρχίας, που ήταν για το Οθωμανικό κράτος το «μιλιέτ» των Ορθοδόξων χριστιανών,
και άλλα τα συμφέροντα των απλών παπάδων, που καταπιέζονταν από τους επισκόπους.
Άλλα τα συμφέροντα των καραβοκύρηδων, άλλα των απλών ναυτών των σημαντικών νησιών
της επανάστασης... Οπότε, η επανάσταση, για
να πραγματοποιηθεί, συμπαρέσυρε όλο τον λαό ή σχεδόν όλο, κάτω από την ηγεσία
των επαναστατών και των οικονομικά ισχυρών κυρίως της αστικής τάξης. Μόνο που
κάθε φορά μεταβαλλόταν η ισχυρότερη πλευρά, οπότε δημιουργούνταν οι γνωστές
εμφύλιες συρράξεις.
Ειπέ μας, ω φιλέλληνα, πώς φέρτε την σκλαβίαν,
και την απαρηγόρητον των Τούρκων τυραννίαν;
Πώς τες ξυλιές και υβρισμούς και σιδηροδεσμίαν,
παίδων, παρθένων, γυναικών ανήκουστον φθορίαν;
Πώς δε τον καθημερινόν των συγγενών σας φόνον,
του άδικου, αναίτιου και χωρίς τινα πόνον;
Δεν είσθ’ εσείς απόγονοι εκείνων των Ελλήνων,
των ελευθέρων, των σοφών και των φιλοπατρίδων;
Και πώς εκείνοι απέθνησκον διά την ελευθερίαν,
και τώρα εσείς υπόκεισθε εις τέτοιαν τυραννίαν;
Και ποίον γένος ως εσείς εστάθη φωτισμένον
εις την σοφίαν, δύναμιν, κ’ εις όλα ξακουσμένον;
Πώς νυν εκαταστήσατε την λάμπουσαν Ελλάδα!
Βαβαί! ως ένα σκέλεθρον, ως σκοτεινήν παστάδα!
Ομίλει, φίλτατε Γραικέ, είπε μας την αιτίαν
μη κρύψης τίποτες ημών, λύε την απορίαν...
(Απόσπασμα από το
προεπαναστατικό ποίημα του «Ρωσοαγγλογάλλου»)
Και έτσι οι Έλληνες μπήκαν στην επανάσταση. Μπήκαν σε μια
μάχη όπου μια πληγή οδηγούσε συνήθως σε καυτηριασμό με κατράμι ή σε
ακρωτηριασμό. Σε μια μάχη όπου οι ιατροί ήταν απόντες, παρά μόνο οι πρακτικοί (Βικογιατροί).
Όπου κάθε πλευρά που έχανε, έχανε και το
κεφάλι της. Παρόλα όμως τα δεινά,
ήταν τόσο μεγάλη η προπαρασκευή, τόσο μεγάλη η καταπίεση, τόσο μεγάλη η δύναμη
των ιδεών από τις επαναστάσεις της Δύσης, που κάθε εμπόδιο υπερνικούνταν.
Η εφημερίδα μας αποτίει φόρο τιμής στους χιλιάδες
επαναστάτες που έπεσαν στον αγώνα κατά της σκλαβιάς. Έλληνες και Φιλέλληνες και
όποιον άλλον βοήθησε.
Αριστείδης Λάμπρου
