Φέτος συμπληρώνονται 80 χρόνια από τη δολοφονία του συναρχηγού της
Οκτωβριανής Επανάστασης, του μεγάλου επαναστάτη μαρξιστή ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ
(21 Αυγούστου 1940). Το δολοφονικό χέρι του πράκτορα του Στάλιν τερμάτισε τη
βιολογική ύπαρξή του, δεν μπόρεσε όμως να ανακόψει τη δύναμη των ιδεών του, που
συνεχίζουν να καθοδηγούν την επαναστατική πρωτοπορία στον δρόμο της ανατροπής
της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και της προετοιμασίας του σοσιαλιστικού
μέλλοντος της ανθρωπότητας. Επτά ημέρες μετά τη δολοφονία του Τρότσκυ, ο
σπουδαίος Αμερικανός τροτσκιστής εργατικός ηγέτης Τζέημς Κάννον εκφώνησε αυτόν
τον λόγο σε μια συνάντηση μνήμης στη Νέα Υόρκη. Ο τίτλος αυτής της νεκρολογίας
κανονικά είναι «Στη μνήμη του Γέρου», όπως αποκαλούσαν τον Τρότσκυ οι πιο
στενοί του σύντροφοι. Παρουσιάζουμε το κείμενο αυτό σε συνέχειες, στη μετάφραση
της συντρόφισσάς μας Αλεξάνδρας Δόξα.
Ο Τρότσκυ μιλάει σε στρατιώτες του Κόκκινου Στατού
Ο Τρότσκυ, ένας ιδεολόγος, ήταν ο
ίδιος πιστός οπαδός ενός ακόμα μεγαλύτερου δεολόγου, του Μαρξ. Ο Τρότσκυ δε
δημιούργησε, ούτε διεκδίκησε την «πατρότητα» των θεμελιωδών ιδεών που
ερμήνευσε. Έχτισε πάνω στα θεμέλια που έβαλαν οι μεγάλοι αρχιτέκτονες του 19ου
αιώνα, ο Μαρξ και ο Ένγκελς. Επίσης, πέρασε από το μεγάλο σχολείο του Λένιν και
διδάχτηκε απ’ αυτόν. Η αυθεντικότητα του Τρότσκυ βασιζόταν στην απόλυτη
συνταύτισή του με τις ιδέες που κληροδότησαν οι Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν.
Τελειοποίησε τις μεθόδους τους. εξέλιξε τις ιδέες τους στις σύγχρονες συνθήκες
και πρόσθεσε μια δυνατή διαχρονικότητα στην διαρκή μάχη του προλεταριάτου. Για
να μπορέσετε να κατανοήσετε τον Τρότσκυ, πρέπει να γνωρίζετε ότι υπήρξε πιστός οπαδός
του Μαρξ, ένας ορθόδοξος μαρξιστής. Αγωνίστηκε κάτω από τη σημαία του Μαρξισμού
για σαράντα δύο χρόνια! Κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου της ζωής του
έβαλε τα πάντα στην άκρη για να δώσει μια μεγάλη πολιτική και θεωρητική μάχη
για την υπεράσπιση του Μαρξισμού στους κόλπους της 4ης Διεθνούς! Το τελευταίο
του άρθρο, που άφησε στο γραφείο του ημιτελές, το τελευταίο θέμα που το
απασχόλησε ήταν η υπεράσπιση του Μαρξισμού ενάντια στους αναθεωρητές και τους
σκεπτικιστές. Η δύναμη του Τρότσκυ, πρώτα και πάνω απ’ όλα, ήταν η δύναμη του
Μαρξισμού.
Θέλετε μια συνολική εικόνα για τη
δύναμη της Μαρξιστικής ιδεολογίας; Απλώς σκεφτείτε αυτό: όταν πέθανε ο Μαρξ το
1883, ο Τρότσκυ ήταν μόνο τεσσάρων ετών. Ο Λένιν μόνο δεκατεσσάρων. Κανείς τους
δεν γνώριζε τον Μαρξ ή οτιδήποτε γι’ αυτόν. Κι όμως, και οι δύο έγιναν
σπουδαίες ιστορικές φυσιογνωμίες εξαιτίας του Μαρξ, επειδή ο Μαρξ διέδωσε τις
ιδέες του ανά τον κόσμο πριν αυτοί γεννηθούν. Οι ιδέες αυτές είχαν τη δική τους
ζωή. καθόρισαν τις ζωές του Λένιν και του Τρότσκυ. Η ιδεολογία του Μαρξ ήταν
μαζί τους και τους καθοδηγούσε σε κάθε βήμα όταν πραγματοποίησαν την μεγαλύτερη
επανάσταση στην ιστορία. 
Ο Τρότσκυ στον περίφημο λόγο του στην Κοπεγχάγη,
για την Οκτωβριανή Επανάσταση
Έτσι και οι ιδέες του Τρότσκυ,
που είναι η εξέλιξη των ιδεών του Μαρξ, οι διδαχές που έμειναν απ’ αυτόν
σήμερα, μας επηρεάζουν . θα σημαδέψουν τις ζωές ακόμα σπουδαιότερων μαθητών,
που θα έρθουν, που ακόμα δεν γνωρίζουν ούτε το όνομα του Τρότσκυ. Κάποιοι που
είναι γραφτό τους να γίνουν σπουδαιότεροι Τροτσκιστές, παίζουν στις αυλές των
σχολείων τους προς το παρόν. Θα ανατραφούν με την ιδεολογία του Τρότσκυ, όπως ο
ίδιος ο Λένιν ανατράφηκε με την ιδεολογία του Μαρξ και του Ένγκελς.
Πράγματι, το κίνημά μας στις
Ηνωμένες Πολιτείες γεννήθηκε και αναπτύχθηκε πάνω στις ιδέες τους χωρίς τη
φυσική τους παρουσία, χωρίς καν επικοινωνία την πρώτη περίοδο. Ο Τρότσκυ ήταν
εξόριστος και απομονωμένος στην Άλμα Άτα όταν ξεκινήσαμε τον αγώνα μας για τον
Τροτσκισμό σ’ αυτή τη χώρα το 1928. Δεν είχαμε επικοινωνία μαζί του, και για
μεγάλο χρονικό διάστημα δεν ξέραμε αν ήταν ζωντανός ή νεκρός. Δεν είχαμε καν
μια συλλογή με τα έργα του. Το μόνο που είχαμε όλο κι όλο ήταν ένα κείμενό του,
η «Κριτική για το Προσχέδιο του Προγράμματος της Κομιντέρν». Αυτό αρκούσε. Υπό
το φως αυτού του μοναδικού κειμένου βρήκαμε τον δρόμο μας, ξεκινήσαμε τον αγώνα
μας με μεγάλη αυτοπεποίθηση, ξεπεράσαμε τη διάσπαση χωρίς να διστάσουμε, βάλαμε
τα θεμέλια για μια εθνική οργάνωση και φτιάξαμε τον εβδομαδιαίο Τροτσκιστικό
Τύπο. Το κίνημά μας χτίστηκε γερό από την αρχή και έμεινε γερό επειδή χτίστηκε
πάνω στην Τροτσκιστική ιδεολογία. Πέρασε σχεδόν ένας χρόνος μέχρι να
κατορθώσουμε να αποκτήσουμε άμεση επικοινωνία με τον Γέρο.
Το ίδιο με τα τμήματα της 4ης
Διεθνούς σ’ όλο τον κόσμο. Μόνο πολύ λίγοι μεμονωμένοι σύντροφοι συνάντησαν τον
Τρότσκυ από κοντά. Κι όμως, παντού τον γνώριζαν. Από την Κίνα μέχρι την Χιλή,
την Αργεντινή και την Βραζιλία. Στην Αυστραλία και σχεδόν σε κάθε Ευρωπαϊκή
χώρα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Ινδοκίνα και τη Νότιο Αφρική.
Δεν τον είδαν ποτέ, αλλά η Τροτσκιστική ιδεολογία τους συνέδεε σε ένα
ομοιογενές και ισχυρό παγκόσμιο κίνημα. Έτσι θα συνεχίσει να γίνεται και μετά
τον θάνατό του. Δεν υπάρχει περιθώριο για αμφισβήτηση.
Η θέση του Τρότσκυ στην ιστορία
έχει ήδη καθοριστεί. Θα στέκεται για πάντα στο βάθρο της Ιστορίας δίπλα στους
άλλους τρεις σπουδαίους γίγαντες του προλεταριάτου: τον Μαρξ, τον Ένγκελς και
τον Λένιν. Είναι δυνατόν, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιθανό, το όνομά του
να προκαλέσει τη θερμότερη στοργή, τη μεγαλύτερη από καρδιάς εκτίμηση απ’
όλους. Επειδή αγωνίστηκε για τόσο καιρό, ενάντια σε τόσους εχθρούς, με τόση
εντιμότητα, με τόσο ηρωισμό και με τόση ανιδιοτελή αφοσίωση!
Οι μελλοντικές γενιές της
ελεύθερης ανθρωπότητας, θα κοιτάζουν με ακόρεστο ενδιαφέρον αυτή την τρελή
εποχή της αντίδρασης, της αιματηρής βίας και της κοινωνικής αλλαγής, την εποχή
της αντίδρασης, της αιματηρής βίας και της κοινωνικής αλλαγής, την εποχή του
θανάτου ενός κοινωνικού συστήματος και της γέννησης ενός άλλου. Όταν θα
κοιτάζουν, μέσα από τον φακό του ιστορικού, πώς οι καταπιεσμένες μάζες παντού
αναζητούσαν τον δρόμο τους τυφλές και μπερδεμένες, θα αναφέρουν με απεριόριστη
αγάπη το όνομα αυτής της ιδιοφυΐας, αυτής της σπουδαίας καρδιάς που μας φώτισε
και μας έδωσε κουράγιο.
Απ’ όλους τους μεγάλους άντρες
του καιρού μας, απ’ όλες τις προσωπικότητες στις οποίες οι μάζες στράφηκαν για καθοδήγηση
σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, μόνο ο Τρότσκυ εξήγησε σ΄ εμάς[os1]
τα πράγματα, μόνο αυτός φώτισε το σκοτάδι μας. Μόνο το δικό του μυαλό ξέμπλεξε
τα μυστήρια και την περιπλοκότητα της εποχής μας. Το σπουδαίο μυαλό του Τρότσκυ
ήταν αυτό που οι εχθροί του φοβόντουσαν περισσότερο απ’ όλα. Δεν μπορούσαν να
το αντιμετωπίσουν. Δεν μπορούσαν να το εξηγήσουν. Στον φριχτό τρόπο με τον
οποίο τον σκότωσαν κρυβόταν ένας βαθύς συμβολισμός. Στόχευαν το μυαλό του! Αλλά
η πλούσια παραγωγή του μυαλού του είναι ακόμα ζωντανή. Δραπέτευσε και δεν
μπορεί ποτέ πια κανένας να την φυλακίσει και να την καταστρέψει.
Τζέημς Κάννον
Δεν υποτιμούμε τα χτυπήματα προς
εμάς, προς το κίνημά μας και προς τον κόσμο. Είναι μεγάλη συμφορά. Χάσαμε κάτι
που είναι ανεκτίμητης αξίας και δεν γίνεται να το πάρουμε πίσω. Χάσαμε την
έμπνευση της φυσικής του παρουσίας, τη σοφή συνδρομή του. Αυτό χάθηκε για
πάντα. Αλλά το γεγονός και μόνο ότι η σταλινική καμαρίλα ήταν υποχρεωμένη να
σκοτώσει τον Τρότσκυ μετά από έντεκα χρόνια, ότι έπρεπε να φύγουν από τη Μόσχα,
να βάλουν όλη την ενεργητικότητά τους για να καταστρέψουν τη ζωή του Τρότσκυ,
αυτό και μόνο είναι η μεγαλύτερη ομολογία ότι ο Τρότσκυ ζει στις καρδιές των
Ρώσων. Δεν πίστευαν στα ψέματα. Περίμεναν και ήλπιζαν ότι θα επιστρέψει. Το
λόγια του είναι ακόμα εκεί. Η μνήμη του είναι ζωντανή στις καρδιές τους.
Λίγες μέρες πριν τον θάνατο του
συντρόφου Τρότσκυ, οι εκδότες του Ρωσικού Δελτίου (Russian Bulletin) έλαβαν ένα γράμμα
από τη Ρίγα. Είχε ταχυδρομηθεί πριν την ένωση της Λετονίας με τη Σοβιετική
Ένωση. Έγραφε με απλά λόγια ότι η «Ανοιχτή Επιστολή προς τος Εργάτες της
Σοβιετικής Ένωσης» του Τρότσκυ τους άγγιξε, γέμισε τις καρδιές τους με κουράγιο
και τους έδειξε τον δρόμο. Η επιστολή έλεγε ότι το μήνυμα του Τρότσκυ το είχαν
απομνημονεύσει λέξη προς λέξη και θα το διέδιδαν στόμα με στόμα, ό,τι κι αν
γινόταν. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι τα λόγια του Τρότσκυ θα ζήσουν στη Σοβιετική
Ένωση πολύ περισσότερο από το αιματηρό καθεστώς του Στάλιν. Στην επερχόμενη
μέρα της απελευθέρωσης, το μήνυμα του Τρότσκυ θα είναι η παντιέρα των Ρώσων.
Όλος ο κόσμος γνωρίζει ποιος
σκότωσε τον σύντροφο Τρότσκυ. Ο κόσμος γνωρίζει ότι στο νεκροκρέβατό του
κατηγόρησε τον Στάλιν και την ΓκεΠεΟυ για τη δολοφονία του. Η δήλωση του
δολοφόνου, προετοιμασμένης πριν το έγκλημα, είναι η τελική απόδειξη, αν
χρειάζεται κανείς κι άλλη απόδειξη ότι η δολοφονία ήταν δουλειά της ΓκεΠεΟυ.
Είναι απλά μια επανάληψη των ψεμάτων των Δικών της Μόσχας, μια ανόητη
προσπάθεια να γλιτώσουν τη γενική απαξίωση. Τα κίνητρα της δολοφονίας πηγάζουν
από την παγκόσμια αντίδραση, τον φόβο της επανάστασης και τα αισθήματα μίσους
και εκδίκησης τω προδοτών. Ο Άγγλος ιστορικός Macaulay σημείωσε
ότι οι αποστάτες σε κάθε περίοδο επέδειξαν εξαιρετική κακοήθεια προς αυτούς που
πρόδωσαν. Ο Στάλιν και η συμμορία του διακατέχονταν από ένα τρελό μίσος για τον
άνθρωπο που τους υπενθύμιζε ποιοι ήταν προηγουμένως. Ο Τρότσκυ, το σύμβολο της
μεγάλης επανάστασης, τους θύμιζε συνεχώς τον σκοπό ου εγκατέλειψαν και
πρόδωσαν, και τον μισούσαν γι’ αυτό. Τον μισούσαν για όλες τις μεγάλες και
καλές ανθρώπινες αξίες που αντιπροσώπευε και οι οποίες του ήταν εντελώς ξένες.
Ήταν αποφασισμένοι να τελειώνουν μ’ αυτόν, με κάθε κόστος.
Και τώρα έρχομαι σ’ ένα θέμα που
είναι πολύ οδυνηρό, σε μια σκέψη που είμαι σίγουρος ότι βρίσκεται στο μυαλό
όλων μας. Τη στιγμή που διαβάσαμε για τη δολοφονία του είμαι σίγουρος ότι ο
καθένας μας αναρωτήθηκε: μήπως θα μπορούσαμε να τον είχαμε σώσει; Αν είχαμε
προσπαθήσει περισσότερο, αν είχαμε κάνει περισσότερο, αν είχαμε κάνει
περισσότερα γι’ αυτόν; Αγαπητοί σύντροφοι, ας μην κατηγορούμε τους εαυτούς μας.
ο σύντροφος Τρότσκυ είχε καταδικαστεί σε θάνατο πολλά χρόνια πριν. Οι προδότες
της επανάστασης γνώριζαν ότι η επανάσταση, η παράδοση και η ελπίδα ζούσαν μέσα
του. Όλες οι δυνάμεις ενός πανίσχυρου καθεστώτος, που κινούνταν από το μίσος
και την εκδικητικότητα του Στάλιν, στόχευαν στη δολοφονία ενός και μοναδικού
ανθρώπου, που δεν είχε άλλη δύναμη από μια χούφτα πιστούς οπαδούς. Όλοι οι
συναγωνιστές του, εφτά από τους πιστούς του γραμματείς και τα τέσσερα παιδιά
του ήταν νεκροί. Κι όμως, παρά το γεγονός ότι τον είχαν στο στόχαστρο από τότε
που εξορίστηκε από τη Ρωσία, εμείς τον σώζαμε για έντεκα χρόνια! Αυτά ήταν τα
πιο παραγωγικά χρόνια της ζωής του. Αυτά ήταν τα χρόνια της ζωής του. Αυτά ήταν
τα χρόνια που με πλήρη ωριμότητα αφιέρωσε τον εαυτό ου στο καθήκον να
καταγράψει τις εμπειρίες και τις σκέψεις του.
Τα ανόητα μυαλά δεν μπορούν να
καταλάβουν ότι ο Τρότσκυ άφησε πίσω του το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του.
Ακόμα και ο θάνατός του τους αναστάτωσε. Επειδή το μοναδικό πράγμα που ήθελαν
να σκοτώσουν περισσότερο από οτιδήποτε – την μνήμη και την ελπίδα της
επανάστασης- αυτό ο Τρότσκυ το άφησε πίσω.
(Συνεχίζεται με το 3ο και τελευταίο μέρος)
